977
m|tI dI eÈjIl iwsU dA pirvArk eithAs
10
mn|sh aAmon dA iptA sI=
(lUkA 3:23–38)
1
eh iwsU msIh dy pirvAr dA eithAs hY= iwsU dA~d dy pirvAr toN sI aty dA~d abrAhAm dy
11
pirvAr toN sI= 2
abrAhAm eshAk dA iptA sI=
12
dA iptA sI= whUdAh Frs aty zrA dA iptA sI= Frs hsron dA iptA sI= hsron rAm dA iptA sI=
13
nhSon slmon dA iptA sI=
boaz Pbyd dA iptA sI=
6
alwAkIm a|zor dA iptA sI= a|zor sAdok dA iptA sI= sAdok wAkIm dA iptA sI=
15
wAkIm alIhUd dA iptA sI= alIhUd alAzAr dA iptA sI= alAzAr m|TAn dA iptA sI=
16
m|TAn wAkUb dA iptA sI= wAkUb wUsuF dA iptA sI=
`byd w|sI dA iptA sI=
mirwm iwsU dI mM sI=
w|sI dA~d bAdSAh dA iptA sI=
iwsU hI msIh* khA`NdA hY= 17
so abrAhAm toN lYky dA~d tIkr eh cOdMH pI/HIaM
dI ptnI sI
sn= aty cOdHM hI pI/HIaM dA~d toN lYky `s vkt
sulymAn rhbuuaAm dA iptA sI=
tIkr sn jdoN lokM ^ bybIlon iljAeaA ig!= aty
rhbuaAm abIwAh dA iptA sI=
cOdHM hI pI/HIaM lokM ^ bybIlon lYky jA, toN msIh dy
abIwAh aAsA dA iptA sI=
jnm t|k sn=
aAsA whoSAfAq dA iptA sI= whoSAFAq worAm dA iptA sI=
9
zru|bAbl abIhUd dA iptA sI=
mirwm wUsuF dI ptnI sI=
sulymAn dI mAtA pihlM `rIwAh
8
SaltIxyl zru|bAbl dA dAdA sI=
rUT Pbyd dI mAtA sI=
dA~d sulymAn dA iptA sI=
7
14
slmon boaz dA iptA sI= boaz dI mAtA rAhAb sI
whUdIaM ^ bybIlon lY jA, toN bAad:
abIhUd alwAkIm dA iptA sI=
rAm aÈmInAdAb dA iptA sI= aÈmInAdAb nhSoon dA iptA sI=
^iljAxy gxy sn= wkAnwAh SaltIxyl dA iptA sI=
tAmAr `nHM dI mAtA sI=
5
woSIwAh< wkAnwAh< aty `s dy BrAvM dA dAdA sI=
wAkUb whUdAh aty `s dy BrAvM
4
aAmon woSIwAh dA iptA sI=
es smyN dOrAn< whUdI kYdIaM dI trHM bybIlon eshAk wAkUb dA iptA sI=
3
ihzkIwAh mn|sh dA iptA sI=
worAm `zIwAh dA iptA sI= `%zIwAh woTAm dA iptA sI= woTAm aAhAz dA iptA sI= aAhAz ihzAkIwAh dA iptA sI=
iwsU msIh dA jnm 18
(lUkA 2:1–7)
iwsU msIh dI mAtA mirwm sI= iwsU msIh dA
jnm es trHM hoeaA= mirwm dI ku/mAE wUsuf dy msIh Òmsh kItAÓ (msIhA) jM prmySr ¬ v|lNo cui,aA hoeaA=
m|tI 1:19-2:15
978 5
nAl hoE= pr ivaAh ho, toN pihlM hI mirwm ny
msIh ik|Ty j\mg y A? `nHM ny ikhA< ÒwhUidwA dy bYtlhm
dyiKaA ik `h grBvtI hY= mirwm piv|tr aAtmA
iv|c< ik`N ik nbI ny es bAry poTIaM* iv|c iliKaA
dI SktI nAl grBvtI hoE sI=
hY:
19
mirwm dA ptI
wUsuf ix|k c\gA mnu|K sI= `h eh nhIN cAhuÈdA sI ik
6
Ôhy bYtlhm< whUdAh dI DrtI iv|c tU\ whUdAh dy
`h mirwm ^ lokM sAmH,y kl\kn prgq kry= tM `s
hAkmM iv|coN b/A mh|tvpUr, hY= hM< tyry iv%coN e|k
ny `s^ cu|p-cAp C|. dy, dI socI=
aijhA hAkm aAvygA< ijh/A myry lokM< esrAxyl dI
20
pr jdoN `sny
es bAry soicaA tM pRBU dy e|k dUt ny `sdy suFny iv|c drSn id|ty= ty dUt ny ikhA< Òhy wUsuf< dA~d dy pu|tr<* tU\ mirwm ^ aAp,I ptnI svIkAr krn toN
agvAE krygA=ÕÓ
mIkAh 5:2
7
fyr hyrodys ny pUrb toN aAxy jotSIaM ^ cu|p kIty
nA GbrA= ijh/A b|cA `s dI ku|K iv|c aAeaA hY `h
bulA ky `nHM koloN QIk QIk ptA kItA ik `nHM ^ tArA
piv|tr aAtmA* toN hY=
mirwm e|k pu|tr ^ jnm
pihlI vAr kdoN idKAE id|tA sI= Fyr hyrodys ny `nHM
dyvygI aty tU\ `s dA nM iwsU* r|KIN ik`N ik `h
^ bYtlhm iv|c< eh kih ky Byj id|tA< ÒjAP aty
aAp,y lokM ^ `nHM dy pApM toN bcAvygA=Ó
iDaAn nAl es bAlk bAry ptA lgAP= jdoN t¬sIN
22
21
eh sB kuJ pRBU dy aAp,y nbI duaArA khy hoX ^
pUrA krn lE vApiraA=
23
ÒkuaArI grBvtI hovygI
aty pu|tr ^ jnm dyvygI= `h `s dA nAm eÈmAnUxyl
8
bAlk ^ l|B lvoN< tM aA ky mY^ d|s idP< tM jo mYN vI jAvM aty `s dI `pAsnA krM=Ó 9
`h rAjy dI g|l s¬, ky cly gxy= aty `h tArA<
r|K,gy=Ó * ijsdA arT eh hY< ÒprmyS¬r sA.y s\g
ijh/A `nHM c/Hdy pAsy dyiKaA sI< jotSIaM ny `s
hY=Ó
tAry dA ip|CA kItA= tAry ny `nHM dI `doN t|k agvAE
24
jdoN wUsuf jAigaA tM `s ny `vyN hI kItA ijvyN
kItI< jdoN t|k ik `h `s jgHHA `%ty aAky nhIN ruk
pRBU dy dUt ny `s^ krn lE ikhA sI= wUsF U ny mirwm
igaA ij%Ty `h bAlk sI=
nAl ivaAh kItA=
jdoN `nHM ny tArA vyiKaA=
25
pr wUsuF ny mirwm nAl koE
10
jotSI `doN bhut KuS sn
11
`nHM ny `s Gr iv|c jA
ijnsI sb\D nA r%iKaA jd t|k `s ny pu|tr ^ jnm
ky bAlk ^ `s dI mAtA mirwm nAl dyiKaA aty pYrIN
nA id|tA= aty wUsuf ny pu|tr dA nM iwsU r%iKaA=
pYky `s^ m|TA qyikaA= `nHM ny aAp,IaM TYlIaM KolIH aM aty sony< lubA, aty g\Drs dIaM sugAtM ByNq kItIaM
jotSI iwsU ^ iml, aAxy
2
ijh/IaM `h bAlk vAsty ilaAX sn=
12
pr sufny
iwsU whUidwA dy ngr bYtlhm iv|c j\imaA sI=
iv|c prmyS¬r ny jotSIaM ^ KbrdAr kItA ik `h
`h `s vkt jnimaA sI jdoN hyrodys* rAjA
hyrodys kol fyr nA jA,= tM `h hor rsty aAp,y dyS
sI= iwsU dy jnm toN bAad pUrb v|lNo kuJ jotSI wrUSlm 2
^ m¬/ gX=
iv|c aAxy= jotSIaM ny lokM ^ pu|iCaA< ÒnvM juaAk ik|Ty hY jo ik whUdIaM dA rAjA hY? asIN tArA vyiKaA jo drsA`NdA ik `h jnimaA= asIN tAry ^ pUrb
13
iwsU aAp,y mAtA iptA nAl imsr ^ jdoN jotSI dUr cly gxy< tM pRBU dy dUt ny wUsuf dy
iv|c aAkAS iv|c `QidaM vyiKaA= asIN `s dI
sufny iv|c drSn dy ky aAiKaA< Ò`%QÚ bAlk ty `s
`pAsnA krn lE aAX hM=Ó jdoN rAjA hyrodys aty
dI mAtA ^ lYky imsr dyS iv|c clA jA= aty jd
wrUSlm dy lokM ny whUdIaM dy rAjy bAry s¬i,aA< tM
tIkr mYN tY^ nA aAKM `%Ty hI rih,A ik`N ik hyrodys
`h GbrA gX= hyrodys ny whUdI pRDAn jAjkM ty nym
bAlk ^ mAr, vAsty l|BygA=Ó
3
4
dy `pdySkM ^ ek%iQaM krky< `nHM ^ pu%iCaA ik dA~d dy put | r dA~d dy pirvAr iv|cNo ; esrAXl dA dUsrA rAjA< l|gB|g msIh toN e|k hzAr sAl pUrv E: piv|tr aAtmA pRBU dA aAtmA< msIh dA aAtmA aty shAek
14
tM wUsuf `%iQaA rAto rAt bAlk aty `s dI
mAtA ^ nAl lYky imsr v|l t¬r ipaA=
15
wUsuF hyrodys
dy mrn t|k imsr iv|c hI irhA= eh es lE vApiraA tM ik ijh/A bcn pRBU ny nbI dI zbAnI aAiKaA sI
vI jAi,aA jMdA hY=
`h pUrA hovy : pRBU ny aAiKaA< ÒmYN aAp,y pu|tr ^ imsr
iwsU iwsU dA arT hY Òm¬ktIÓ
iv|coN s%idaA=Ó *
kuaArI ... r|K,gyÓ wsAwAh 7:14 hyrodys mhAn hyrodys I< whUidwA dA SAsk 40 pUrv E: toN
poTIaM piv|tr ilKtM< purA,y nym dIaM ilKtM=
4 pUrv E:
ÒmYN aAp,y ... s%idaAÓ hoSyaA 11:1
979 4
hyrodys ny bYtlhm dy sB bAl muÈi.aM 16
m|tI 2:16-3:15 wUh\nA dy kp/y ~Q dy vAlM toN b,y sn aty c\m dI
^ mAr su%iqaA
pyqI `s dy l|k dy duaAly sI= aty `s dA Bojn iq|.IaM 5
jdoN hyrodys ^ eh smJ aAE ik `s^ jotSIaM
aty j\glI Siht sI= wrUSlm< sAry whUidwA aty
duaArA DoKA id|tA igaA hY< tM `s^ b/A kRoD aAeaA=
wrdn ndI dy aAsy pAsy dIaM TMvM dy sB lok `s
Fyr `s ny bYtlhm aty aAsy pAsy dy sAry elAikaM dy
dA pRcAr s¬,n lE aAX= lokM ny aAp,y pAp kbUl
bAlkM ^ mArn dA hukm dy id|tA= `s ny do sAl aty
kIty aty wUh\nA ny `nHM ^ wrdn ndI iv|c bpitsmA
es toN CoqI `mr dy bAlkM ^ mAr dy, dA hukm dy
id|tA=
6
7
pr jdoN `s ny vyiKaA ik FrIsIaM * aty sdUkIaM *
id|tA ik`N ik `s ny jotSIaM toN jnm dy shI smyN dA ptA lAeaA sI=
17
tM nbI iwrimwAh duaArA boilaA
prmyS¬r dA Sbd pUrA ho igaA sI: 18
iv|coN bTyry `s koloN bpitsmA lY, aAX hn tM `s ny `nHM ^ aAiKaA< ÒtusIN sAry s|p hoÚ t¬hA^ prmyS¬r dy 8
ÒrAmAh iv|c e|k avAz s¬,AE id|tI= ro,A aty
aA`, vAly krop toN B|j,M ikhnyN d%isaA hY? t¬hA^
v|.y ivrlAp nAl rAKyl aAp,y bAl b%icaM ^ roNdI hY
`h g|lM krnIaM cAhIdIaM hn ijnHM nAl drSA
aty ts|lI nhIN cAh\udI< ik`N ik `s dy b|cy mr cu|ky
skoN ik t¬sIN aAp,y jIvn aty mn bdl lX hn=
hn=Ó
iwrimwAh 31:15
9
aAp,y mn iv|c es g|l ty mA, krn dI nA soco<
ÔasIN abrAhAm dy b|cy hM=Õ mYN t¬hA^ d|sdA hM ik 19
wUsuF aty mirwm imsr toN m¬/y
prmyS¬r abrAhAm lE enHM p|TrM iv|coN b|cy pYdA kr
hyrodys dy mrn toN bAad< pRBU dA e|k dUt imsr
iv|c wUsuF dy supny iv|c pRgiqaA=
20
dUt ny aAiKaA<
Ò`%QÚ bAlk aty `s dI mAtA ^ nAl lYky esrAxyl dy dyS ^ jA= ik`N ik ijh/y lok bAlk ^ mArnA cAhu\dy sn hu, mr cu|ky hn=Ó 21
skdA hY=
10
ru|KM ^ .yg, lE kuhA/A itaAr hY< hr
`h ru|K ijh/A c\gA fl nhIN idÈdA< v%i>aA jAvygA aty a|g iv|c su|q id|tA jAvygA= 11
ÒmYN tM t¬hA^ t¬hA.y mn aty jIvn bdl, lE
pA,I nAl bpitsmA idÈdA hM pr ijh/A myyry ipCoN
td `h itaAr hoeaA aty bAlk aty `s dI
aA`, vAlA hY `h myry toN mhAn hY aty mY tM `s dI
mAtA ^ nAl lY ky esrAxyl dyS ^ cilaA igaA=
ju|tI cu|k, dy vI wog nhIN hM= `h t¬hA^ piv|tr
22
jdoN wUsuF ny s¬i,aA ik arikl~s whUidwA iv|c
aAtmA aty a|g nAl bpitsmA dyvg y A=
12
`s dI t\glI
aAp,y iptA hyrodys dI m¯t toN bAad rAjA b, igaA
`s dy h|T iv|c hY= `h k,k ^ tU/I toN al|g krygA=
hY tM `h `%Ty jA, toN .rdA sI= pr supny iv|c prmySr ¬
`h k,k ^ koQy iv|c jmA krygA= `h tU/I ^ `s
duaArA K ù br pAky `h glIl dy elAky ^ cilaA igaA=
a|g iv|c sA/ygA ijh/I buJAE nhIN jA skdI=Ó
23
wUsuF nAsrt nAm dy e|k ngr iv|c jA v%isaA
aty esny `h bcn pUrA kr id|tA ijh/A prmyS¬r ny nbIaM rAhIN aAiKaA sI= `h e|k nAsrI* aKvAXgA= wUh\nA bpitsmA dy, vAly dA k\m
3
13
(mrkus 1:9–11; lUkA 3:21–22)
fyr iwsU wUh\nA toN wrdn ndI iv|c bpitsmA
lY, lE glIl toN aAeaA=
(mrkus 1:1–8; lUkA 3:1–9< 15–17; wuh\nA 1:19–28)
2
iwsU ^ wUh\nA ny bpitsmA id|tA
14
pr wUh\nA ny eh kih
ik `s^ rok, dI koiSS kItI< ÒmY^ tM tyry koloN
`nHM idnM iv|c< wUh\nA bpitsmA dy, vAly ny
bpitsmA lY, dI lo/ hY= aty tU\ myry kol ik`N aAeaA
whUidwA dy `jA/ iv|c pRcAr krnA SurU kItA=
hYN?Ó
`s ny aAiKaA< ÒaAp,y idl aty jIvn bdlo< ik`uN 3
15
iwsU ny `s^ jvAb id|tA< Òhu, tU\ es ^ eÈJ hI
ik s¬rg dA rAj jldI hI aA irhA hY=Ó wUh\nA
ho, dy= ijh/IaA g|lM prmyS¬r krA`NdA hY sA^ `vyN
bpitsmA dy, vAlA `hI hY ijsdy bAry wsAwAh nbI
hI krnIaA cAhIdIaA hn=Ó e`N wUh\nA iwsU ^
dI zbAnI aAiKaA igaA sI= wsAwAh ny ikhA:
bpitsmA dy, lE mÈn igaA=
Ò`jA/ iv|c e|k m|nuK hokA dy irhA hY: ÔpRBU lE rsty ^ itaAr kro; `s dy rAhM ^ is|iDaM kro=ÕÓ wsAwAh 40:3
FrIsI e|k whUdI dl jo whUdI nymM aty irvAzM ^ mÈndy sn= sdUkI e|k aijhA whUdI dl jo ik purA,y nymM dy kyvl pihly pÈj ih%isaM ^ mÈndy sn= `nHM dA ivSvAs sI ik
nAsrI nAsrt ngr dA mnu|K=
mnu|K m¯t ip|CoN jIvt nhIN rihÈdA=
m|tI 3:16-4:24 16
980
ijvyN hI iwsU ny bpitsmA ilaA `h pA,I toN
iwsU ny glIl iv|c aAp,A k\m ar\iBaA
bAhr aA igaA= `s lE akAS Ku|lH igaA aty `s ny
12
prmyS¬r dA aAtmA Gu|gI vM{ aAp,y `%pr `%trdA vyiKaA=
17
srvg toN e|k bA,I aAE< ty eh aAiKaA<
Òeh myrA ipaArA pu|tr hY= ijs toN mYN bhut pRs\n hM=Ó
(mrkus 1:14–15; lUkA 4:14–15)
jd iwsU ny s¬i,aA ik wUh\nA kYd kr id|tA igaA
hY tM `h glIlI ^ vAps cilaA igaA=
13
`s ny
nAsrt C|. id|tA aty kFrnAhUm iv|c irhA= eh ngr e|k JIl dy ny/y hY= kFrnAhUm zbUlUn aty nFTAlI
iwsU dA prtAeaA jA,A
dy elAky iv|c hY=
iwsU ny eh es lE kItA ik
wsAwAh nbI dA vAk pUrA hovy=
(mrkus 1:12–13; lUkA 4:1–13)
4
14
15
SYtAn duaArA prtAX jA, lE aAtmA ny iwsU 2
dI agvAE `jA/ iv|c kItI= iwsU ny cAlI
idn aty rAtM kuJ vI nA KADA tM `s ^ Bu|K l|gI= 3
ÒzbUlun dI DrtI aty nFTAlI dI DrtI< sm¬Èdr
dA rAh< wrdn ndI dy pAr< ZYr-whUdI lokM dI DrtI< glIlÑ 16
tM SYtAn `s^ prtA`, lE aAeaA aty `s^
hnyry iv|c rihÈdy lokM ny v|.A cAn, vyiKaA hY;
aAiKaA< Òjy tU\ prmyS¬r dA pu|tr hY< tM kih ik eh
cAn, `nHM lE aAeaA jo ik kbrM vM{ hnyry dyS
p|Tr roqIaM b, jA,=Ó
iv|c rihÈdy hn=Ó
4
iwsU ny jvAb id|tA< Òeh poTIaM iv|c iliKaA hY :
17
ÔensAn inrI roqI ty hI nhIN ij`Ndy sgoN `nHM dA
wsAwAh 9:1- 2
`s toN bAad iwsU pRcAr krn l|gA< `s ny aAiKaA<
jIvn `s hryk vAk `%pr inrBr krdA hY ijh/A
ÒaAp,y idl aty jIvnM ^ bdlo< ik`N ik svrg dA
prmyS¬r dy mUÈhoN inkldA hY=ÕÓ
rAj ny/y aA irhA hY=Ó
ibvsTA 8:3
5
fyr SYtAn iwsU ^ piv|tr Sihr iv|c aAp,y nAl
iwsU ny kuJ cyly cu,y
lY igaA aty `s^ mÈdr dy b/y `%cy sTAn `%ty K/A 6
18
kr ky ikhA< Òjykr tU\ prmyS¬r dA pu|tr hY< tM aAp,y
(mrkus 1:16–20; lUkA 5:1–11)
jdoN iwsU glIlI JIl dy k\>y G¬Èm irhA sI `s ny
aAp ^ hyQM .yg dy= ik`N ik eh poTIaM iv|c iliKaA
do BrAvM Sm~n ijh/A ptrs khA`NdA hY aty `s
hY ik<
dy BrA aÈidRwAs ^ vyiKaA= `h mACI sn `h jAL
ÔprmyS¬r aAp,y dUtM ^ tyry lE hukm dyvygA< aty
nAl m|CIaM F/ rhy sn=
19
iwsU ny `nHM ^ ikhA< Òmyry
`h tY^ aAp,y h|TM `pr cu|k lY,gy< tM jo tU\ p|Tr
mgr aAP ty mYN t¬hA^ lokM ^ ek|QA krn lE mACI
iv|c aAp,y pYr v|j, toN bcA skyN=ÕÓ zbUr 91:11–12
b,AvMgA=Ó
20
t¬r\t hI `h jAlM ^ C|. ky iwsU dy
mgr ho t¬ry=
7
21
iwsU ny `s^ ikhA< ÒpoTIaM iv|c eh vI iliKaA
hY<
iwsU glIlI JIl dy k\>y cldA irhA= `s ny do
hor BrAvM wAkUb aty wUh\nA ^ vyiKaA jo ky zbdI dy ÔtY^ pRBU tyry prmyS¬r ^ nhIN prtA`,A cAhIdA=ÕÓ
pu|tr sn= `h aAp,y ip` nAl by/I iv|c aAp,y<
ibvsTA 6:16
jAlM ^ QIk kr rhy sn= iwsU ny `nHM ^ s%idaA
8
fyr SYtAn `s^ e|k v|.y `%cy phA/ `%ty nAl lY
22
`h J|q by/I aty aAp,y ip` ^ C|. ky `s dy mgr
ho t¬ry=
igaA aty jgt dy sAry rAj aty `nHM dA jlO ivKAeaA= 9
SYtAn ny ikhA< Òjy t\U Juk ky mY^ m|TA qykyN tM eh sB
kuJ mYN tY^ dy idaMgA=Ó 10
iwsU ny SYtAn ^ ikhA< ÒSYtAnÚ tU\ eToN cilaA jA<
ik`N ik eh poTIaM iv|c iliKaA hY<
11
23
(lUkA 6:17–19)
iwsU sArI glIlI iv|c iFiraA= iwsU `nHM dy
pRArTnA sTAnM iv|c `pdyS idÈdA aty s¬rg dy rAj
Ôik tU\ pRBU aAp,y prmySr ¬ ^ m|TA qyk aty `s e|kly dI hI syvA krÚÕÓ
iwsU dA `pdyS dy,A aty lokM ^ c\gA krnA
ibvsTA 6:13
dI KuSKbrI dA pRcAr krdA= aty `h lokM iv|coN sAry rog aty sArI mMdkI ^ hqA`NdA sI=
24
iwsU bAry sm¬c | y
surIaA iv|c ùKbr FYl gE= lok ibmAr aty rogIaM ^ td SYtAn cilaA igaA aty kuJ dUt iwsU kol
`s dI mdd krn lE aAX=
ijh/y g\BIr drd J|l rhy sn aty ijnHM ^ BUt ic|b/y hoX sn< imrgI vAly aty aDr\gIaM ^ ilaAxy= iwsU
981 ny sAry rogIaM ^ c\gA kItA=
25
v|.IaM BI/M glIl<
idkApuils< wrUSlm< whUidwA aty wrdn ndI dy
m|tI 4:25-5:25
^ dyK, idP tM jo `h vI t¬hA.y c\gy k\m vyK sk, aty svrg iv|c t¬hA.y iptA dI `stit kr sk,=
pAroN `s dy mgr l|g pEaM= 17
phA/I dy `pdyS BI/ ^ vyK ky iwsU phA/ `%ty c/H igaA aty jd
`pdySM ^ nSq krn nhIN sgoN `nHM ^ s\pUr, krn
bYQA tM `s dy cyly `s dy aAs pAs aAxy= td
lE aAeaA hM=
2
iwsU lokM ^ `pdyS dy, l|gA aty `sny aAiKaA< 3
5
6
7
8
mYN t¬¬hA^ s|c aAKdA hM ik ijÈnA
vI alop nhIN hovygA= jd t|k ik sB kuJ pUrA nhIN
ik`N ik svrg dA rAj `nHM dA hY=
hovygA e|k a|Kr jM a|Kr dI e|k ibÈdI vI nhIN
`h v.BAgy hn ijh/y sog krdy hn ik`N ik
guaAcygI=
`h SMt kIty jA,gy=
dUijaM ^ vI aAigaA nA mÈn, dA `pdyS idÈdA hY< tM
`h v.BAgy hn ijh/y dIn hn ik`N ik `h
`h svrg dy rAj iv|c sB toN G|q mh|tvpUr, hovg y A=
vAady dI DrtI dy vArs ho,gy=
pr ijh/A koE hukmM ^ mÈnygA aty horM ^ d|sygA `h
`h v.BAgy hn ijh/y Drm dy Bu|Ky ty ithAxy hn
svrg dy rAj iv|c mhAn hovygA=
ik`N ik `h rjAxy jA,gy=
hM ik jy t¬hA.y k\m nym dy `pdySkM aty frIsIaM dy
`h v.BAgy hn ijh/y imhrbAn hn ik`N ik
Drm nAloN v|D nhIN ho,gy tM t¬sIN svrg dy rAj
`nHM ty imhr kItI jAvygI=
iv|c ikvyN vI nhIN v/ skoNgy=
19
jykr koE ivaktI av%igaAkArI hY aty
20
mYN t¬hA^ d|sdA
`h v.BAgy hn ijh/y idloN SuD hn ik`N ik `h prmyS¬r ^ vyK,gy=
9
`h v.BAgy hn ijh/y SMtI ilaA`Ndy hn ik`N
10
11
18
icr akAS aty DrtI alop nA ho jA, SrHA iv|coN kuJ
Ò`h v.BAgy hn ijh/y aAtmA iv|c grIb hn
4
Òeh nA soco ik mYN mUsA dI SrHA jM nbIaM dy
`pdySM ^ nSq krn lE aAeaA hM= mYN `nHM dy
(lUkA 6:20–23)
5
iwsU aty purA,y nym dIaM ilKtM
21
iwsU dA kroD bAry `pdyS Òt¬sIN s¬i,aM hovygA< jo bhut icr pihlM sA.y
ik `h prmyS¬r dy b|cy aKvA`,gy=
lok o M ^ ikhA igaA sI= ik Ôiksy mnuK | dA KUn nA kr=*
`h v.BAgy hn ijh/y shI kArj krn dy kAr,
ijh/A ivaktI KUn krygA< adAlt iv|c `s dA inr,A
stAxy jA rhy hn ik`N ik svrg dA rAj `nHM
kItA jAvygA=Õ
dA hovygA=
t¬hA.A BrA hY= iksy dUsry ivaktI ty kRoD nA kro=
22
pr mYN t¬hA^ aAKdA hM ik hr koE
jykr tU\ dUsry ivaktI ty kRoD kryNgA< tM tyrA inr,A ÒjdoN lok t¬hA.I bye|ztI krn aty t¬hA.y ivru|D
whUdI adAlt iv|c kItA jAvygA= jykr tU\ iksy ^
mA/A bol, aty t¬hA.y ty JUQy doS lA`, ik`N ik t¬sIN
gAlH k|>dA hYN< tM tyrA inr,A whUdI sBA duaArA
myry cyly ho< tM t¬sIN DÈn ho=
KuS hoovo aty an\d mA,o<
kItA jAvygA= aty jykr tU\ dUsry ivaktI ^ mUrK
t¬sIN svrg iv|c bhut v|.A Fl pAvoNgy= esy trHM hI<
bulA`NdA hY< tM tY^ nrk dI a|g dy Ktry dA sAmH,A
jo nbI t¬hAToN pihlM rhy `nHM ^ vI lokM ny kSq
krnA pvygA=
id|ty=
aAp,I ByyNq c/HA`, l|gy< aty `%Ty tY^ cyty !vy ik
12
23
so jdoN tU\ prmyS¬r lE jgvydI ty
tyry BrA dy mn iv|c tyry lE ivroD hY=
13
24
tM `%Ty
t¬sIN lU, aty roSnI vM{ ho
aAp,I Byq jgvydI* dy sAmH,y C|. ky c%ilaA jA=
(mrkus 9:50; lUkA 14:34–35)
aty pihlM aAp,y BrA nAl myl kr aty bAad iv|c
Òt¬sIN DrtI dy lU, ho= pr jykr lU, bysuaAd ho
aA, ky aAp,I ByNq c/HA=
25
jy tyrA duSm, tY^ adAlt
jAvy< tM eh Fyr ikvyN slU,A ho skdA? eh bykAr hY=
iljA irhA hovy tM aAp,y duSm, nAl ijÈnI CytI ho
eh bAhr su%iqaA jAvy aty lokM duaArA im%iDaA jAvy=
sky< imlAp kr lY= jykr tU\ aijhA nhIN kryNgA< ho
Òt¬sIN jgt dy cAn, ho= ijh/A ngr phA/ ty
skdA `h tY^ m¬nsF dy hvAly kr dyvy= aty m¬nsF
14
bi,aA hoeaA hY `s^ lkoeaA nhIN jA skdA=
15
lok
dIvA jgA ky kqory hyQM nhIN r|Kdy `h es ^ SmHAdAn `%ty r|Kdy hn tM jo eh Gr iv|c rihÈdy sB lokM ^ cAn, dyvy=
16
esy t¬rHM hI< t¬sIN aAp,A cAn, lokM
tY^ kYd iv|c pA`, lE pihrydArM dy hvAly kr Òiksy ... nA krÓ kUc 20:13 ibvsTA 5:17 jgvydI p||Tr dA T/A ij|Ty k¬rbAnI id|tI jMdI sI jM pRBU ^ ByqAvM id|tIaM jMdIaM sn=
m|tI 5:26-6:1 dyvy=
26
982
mYN tY^ s|c d|sdA hM ik< tY^ kYd iv|coN `nM
36
aty nAhI aAp,y isr dI sONh KAP< ik`N ik tusIN 37
icr t|k m¬kt nhIN kItA jAvygA< ijÈnM icr tU\ `h
e|k vAl ^ vI ic|qA jM kAlA nhIN kr skdy=
pr
sB kuJ nhIN dy idÈdA ijs dA tU\ dy,dAr hYN=
t¬sIN aAp,y bol, iv|c ÔhMÕ dI hM< aty ÔnAÕ dI nA< aAKo= ÔhMÕ jM ÔnAÕ toN v|D aAK,A bdI v|loN hY=
27
iwsU dA ijnsI pAp bAry `pdyS Òt¬sIN s¬i,aM hY jo eh ikhA igaA sI< Ôik tU\
bdkArI dA pAp nA kr=Õ*
28
iwsU dA bdly bAry `pdyS
pr mYN t¬hA^ d|sdA hM
(lUkA 6:29–30)
38
ik jykr koE ivaktI iksy a¯rt v|l ijnsI nzr
ÒtUsIN s¬i,aA hY jo ikhA igaA sI ik< Ôa|K dy 39
nAl vyKdA hY< tM `h pihlM hI aAp,y idloN `s
bdly a|K aty dÈd dy bdly dÈd=Õ*
a¯rt nAl bdkArI dA pAp kr cu%ikaA hY=
jo tyrI
hM ik< duSq aAdmI dy ivru|D K/Hy nA hovo= sgoN jy koE
s|jI a|K pAp krAvy tM `s^ aAp,y SrIr iv|coN k|> ky
tuhA.I s|jI g|lH `%ty cpy/ mAry< tM tusIN dUjI vI `s
su|q dy= ik`N jo tyry lE ehoo BlA hY ik tyry aÈgM iv|coN
v|l GumA idP=
e|k dA nAs hovy pr tyrA sArA SrIr nrk iv|c nA
ty tuhA.A ku/tA lY,A cAhy tM `s ^ aAp,A coZA vI lY
jAvy=
lY, idP=
29
30
tyrA s|jA h|T jdoN tYToN pAp krAvy tM `s^
41
40
mYN t¬hA^ aAKdA
aty ijh/A tuhA.y `%ty muk|dmA kry
aty jy koE tuhA^ e|k mIl aAp,y nAl
k|q ky su|q dy= ik`N ik tyry lE eh BlA hY ik tyry
t¬r, lE mjbUr kry tM tusIN `s nAl do mIl c|lo=
aÈgM iv|coN e|k dA nAS hovy pr tyrA sArA SrIr nrk
jykr koE tuhAToN kuJ mÈgdA hY< `h `s ^ idP aty
iv|c nA jAvy=
42
jykr koE tuhAToN `DAr cAhuÈdA hY tM< dy, toN mnHA nA kro=
iwsU dA tlAk bAry `pdyS 31
sB lokM ^ ipaAr kro
(m|tI 19:9; mrkus 10:11–12; lUkA 16:18)
Òeh vI aAiKaA igaA hY< Ôijh/A ivaktI aAp,I
ptnI ^ tlAk id\dA hY `h `s^ tlAknAmA ilK ky dyvy=Õ *
32
pr mYN t¬hA^ d|sdA hM ik koE vI ivaktI
(lUkA 6:27–28< 32–36)
43
Òt¬sIN s¬i,aM hY jo eh ikhA igaA sI< Ôt¬sIN aAp,y
guaM>I nAl vI ipaAr kro* aty aAp,y vYrI nAl 44
jo aAp,I ptnI ^ tlAk idÈdA< `h `s ^ bdkArI
vYr r|Ko=Õ
pr mYN t¬hA^ aAKdA hM ik aAp,y vYrIaM
dA pAp krn dA doSI b,A`NdA hY= iksy ivaktI kol
nAl vI ipaAr kro= aty jo t¬hA^ stA`, `nHM lE
aAp,I ptnI ^ tlAk dy, dA e|k hI kAr, hY< ik
pRArTnA kro=
jykr `s dI ptnI ny dUsry aAdmI nAl ijnsI s\b\D
aAp,y iptA dy ijh/A svrg iv|c hY< s|cy pu|tr hovoNgy<
b,AX ho,= aty koE vI ivaktI jo `s tlAkSudA
ik`N ik iptA aAp,A sUrj< bury aty Bly dohM `%pr hI
a¯rt nAl ivaAh krvA`NdA< bdkArI dA pAp krn
c/HA`NdA hY= t¬hA.A iptA DrmIaM aty kuDrmIaM `%pr
dA doSI hY=
vI mINh vrsA`NdA hY=
45
jykr t¬sIN aijhA kroNgy< Fyr t¬sIN
46
jykr t¬sIN `nHM nAl hI
ipaAr kro ijh/y t¬hA.y nAl ipaAr krdy hn tM t¬hA^ 33
iwsU dA vAady krn bAry `pdyS Òt¬sIN s¬i,aA hY ik sA.y puriKaM ^ aAiKaA igaA
koE Fl nhIN imlygA= kI msUlIxy vI ehI nhIN krdy? 47
jykr t¬sIN isrF aAp,y dostM nAl c\gA vrtAP
sI= jykr tusIN vAadA kroN tM es ^ nA to/o= jo
krdy ho tM t¬sIN dUsry lokM nAloN c\gy nhIN ho= kI
vAady t¬sIN pRBU nAl kIty hn `nHM ^ pUiraM krnA
kuDrmI vI aijhA nhIN krdy?
cAhIdA hY=*
ijh/A s¬rg iv|c hY< s\pUr, hY itvyN t¬sIN vI s\pUr,
34
pr mYN t¬hA^ d|sdA hM ik< kdy vI
vAadA nA kro= kdy vI surg dI sONh nA KAP ik`N ik eh prmyS¬r dA is\GAsn hY=
35
48
so ijvyN t¬hA.A iptA
hovo=
aty nA hI DrtI dI
sONh KAP ik`N ik eh `s dy crnM dI cONkI hY= nA hI wrUSlm dI ik`N ik eh mhAn rAjy dA Sihr hY= ÒtU\ bdkArI ... nA krÓ kUc 20:14; ibvsTA 5:18
iwsU dA dAn krn bAry `pdyS
6
ÒsAvDAn rho< jdoN t¬sIN c\gy k\m kro< lokM dy sAmH,y nA ivKAP tM jo `h `s v|l iDaAn dy,=
Òijh/A ivaktI ... dyvyÓ ibvsTA 24:1 Òjo ... cAhIdA hYÓ lyvIaM 19:12; ig,tI 30:2;
Òa|K dy ... bdly dÈdÓ kUc 21:24; lyvIaM 24:20;
ibvsTA 23:21
Ò t¬sIN ... ipaAr kroÓ lyvIaM 19:18
983
m|tI 6:2-26 15
jykr t¬sIN aijhA krdy ho< t¬sIN t¬hA.y iptA kolNo ijh/A
t¬hA.IaM ZltIaM ^ mAF kr dyvygA=
svrg iv|c hY kuJ fl pRApt nhIN kroNgy=
t¬sIN `nHM lokM dIaM gltIaM mAF nhIN kroNgy< tM
2
Òso jd vI tusIN lo/v\d ^ dAn kroN tM aAp,y
dAn dA aYlA, nA krvAP ijvyN kpqI pRArTnA sTAnM
pr jykr
surg iv|c t¬hA.A iptA vI t¬hA.IaM gltIaM mAF nhIN krygA=
aty rAhM iv|c krdy hn= `h lokM toN `stit krA`, lE tUrHIaM vjvA`Ndy hn= mYN t¬hA^ s|c d|sdA hM 3
ik< `nHM dA ehI Fl hY= so jdoN tusIN grIbM iv|c
16
iwsUU dA vrt bAry `pdyS ÒjdoN t¬sIN vrt r|Ko tM kpqIaM vM{ mUÈh `dAs
dAn kroN tM gupt dAn kro= iksy ^ ptA nA l|g,
nA b,AP= `h aAp,y mUÈh es lE ivgA/dy hn tM
idP ik tusIN kI dy rhy hoN= tuhA.A dAn gupt ho,A
jo `h lokM ^ vrt r|K, vAly l|g,= mYN t¬hA^ s|c
cAhIdA hY= iFr tuhA.A iptA< ijh/A vyKdA hY ik gupt
aAKdA hM ik `h Fl pA cu|ky hn=
iv|c kI kItA igaA hY< tuhA^ fl dyvygA=
vrt r|KoN tM aAp,y vAlM ^ tyl lAP aty aAp,A mUÈh
4
Dovo=
18
17
pr jdoN t¬sIN
tM jo tusIN lokM ^ nhIN idKA irhy hovoNgy ik
iwsU dA pRArTnA bAry `pdyS
tusIN vrt r|K rhy hoN pr isrF aAp,y iptA ^ idKAP
(lUkA 11:2–4)
ijh/A ik gupt hY= tuhA.A iptA ijh/A gupt iv|c
5
ÒjdoN t¬sIN pRArTnA kroN tM kpqIaM vM{ nA kro
kIty ^ vyKdA hY tuhA^ fl dyvygA=
ik`N ik `h rAhM dy KUÈijaM aty pRArTnA sTAnM iv|c K/y hoky pRArTnA krnI ps\d krdy hn tM ik look `nHM ^ vyK,= mYN t¬hA^ s|c aAKdA hM ik `h aAp,A fl 6
pA cu|ky hn= pr jdoN t¬sIN pRArTnA kroN< tM aAp,y
dOlt nAloN prmyS¬r vDyry mh|tvpUr, hY 19
(lUkA 12:33–34; 11:34–36; 16:13)
ÒDrtI ty KzAny dA B\.Ar nA jo/o= e%Ty kI/y aty
kmry iv|c jAP< bUhA b\d kro aty aAp,y iptA a|gy
j\ZAl Dn ^ nSq kr idÈdA hY aty cor s\nH mArky
pRArTnA kro< ijh/A ik gupt sTAn iv|c hY= jo k\m
t¬hA.I dOlt curA lY jMdy hn=
gupt kIty jMdy hn t¬hA.A iptA `h vyK, dy wog hY=
KzAny jo/o= svrg iv|c nA koE kI/A aty nA j\gAl
`h t¬hA^ Fl dyvygA= jdoN t¬sIN pRArTnA kro tM
Dn ^ nSq krdA hY aty nA hI cor s\nH mArdy hn
t¬sIN `nHM lokM vM{ nA kro jo prmyS¬r ^ nhIN jA,dy=
aty curA`Ndy hn=
`h arThI, g|lM aAK,IaM jArI r|Kdy hn= `h
tuhA.A idl vI `%Ty hI hovygA=
socdy hn< prmyS¬r `nHM ^ s¬,ygA ik`N ik `h v|D
hY< jykr tuhA.I a|K inrml hY tM tuhA.A sArA SrIr
boldy hn= so t¬sIN `nHM vrgy nA hovo ik`N ik t¬hA.A
cAn, nAl BrpUr hovygA=
iptA t¬hA.y mÈg, toN pihlM hI jA,dA hY ik t¬hA^
mYlI hY< tM tuhA.A sArA SrIr hnyry nAl BrpUr hovg y A=
iks vstU dI lo/ hY= es lE t¬sIN jd vI pRArTnA
so jykr tuhA.y aÈdr dA cAn, hnyrA hY tM iFr `h
kro es trIky nAl kro:
hnyrA ikÈnA hovygA=
7
8
9
Ôsurg iv|c< sA.y iptA asIN pRArTnA krdy hM ik tyrA nM piv|tr mÈinaA jAvy= 10
tyrA rAj aAvy< tyrI mrzI< ijh/I svrg iv|c
pUrn hY< DrtI ty vI pUrn hovy= 11 12
ik`N ik ij|Ty tuhA.A KzAnA hovg y A
24
23
22
SrIr dA dIvA a|K
pr jykr tuhA.I a|K
koE m|nuK do mAlkM dI syvA
e|k hI smyN nhIN kr skdA ik`N ik e|k nAl `h vYr aty dUjy nAl pRIt r|KygA jM e|k nAl `h imilaA rhygA aty dUjy ^ Bu|l jAvygA= es lE t¬sIN prmyS¬r aty dOlt dI syvA eko vyly nhIN kr skdy=
aty t¬sIN sA.y pAp mAF kr id` ijvyN asIN vI aty sA^ prtAvy iv|c nA pAvo< sgoN duSq toN
bcAvo=Õ* 14
pr svrg iv|c
a|j sA^ Boj, id` jo sA^ hr roz cAhIdA hY=
`nHM ^ mAF kr id|tA hY ijnHM ny sA.A burA kItA= 13
21
20
prmyS¬r dy rAj ^ pihl 25
(lUkA 12:22–34)
Òes krky mYN t¬hA^ d|sdA hM< ik aAp,I iz\dgI
dI ic\tA nA kro< aty nA hI es g|l dI ik t¬sIN kI
ik`N ik jykr t¬sIN dUsry lokM dIaM ZltIaM
KAvoNgy aty kI pIvoNgy= aty nA hI t¬sIN esdI icÈtA
mAf kr dyvoNgy< tM surg iv|c t¬hA.A surgI iptA vI
kro ik t¬hA^ aAp,y SrIr ty pihn, lE iks dI
tuk 13 kuJ wUnAnI nklM iv|c joi/aA igaA hY ik`N ik
pAtSAhI< SktI aty mihmA hmySA hmySA lE t¬hA.I hY= aAmIn=
lo/ hY= kI iz\dgI Bojn nAloN aty SrIr vstr nAloN v|D mh|tvpUr, nhIN?
26
akAS dy pÈCIaM v|l iDaAn
kro= nA tM `h bIjdy hn ty nA hI v|>dy hn nA hI
m|tI 6:27-7:21
984
B/oilaM iv|c anAj ek|QA krdy hn= pr t¬hA.A
jo t¬hA^ cAhIdA hY prmyS¬r koloN mÈg,A jArI r|Ko
surgI iptA `nHM dI ipRtpAl krdA hY= BlA t¬sIN `nHM nAloN `%tm nhIN ho=
27
(lUkA 11:9-13)
7
jy t¬sIN ic\tA krdy rhoNgy tM<
Òjykr t¬sIN mÈgdy rhoNgy tM< t¬sIN pRApt kr lvoNgy=
t¬sIN aAp,I `mr iv|c e|k vI pl dA vADA nhIN kr
l|B
skdy=
jAvygA= ik`N ik hryk mÈg, vAlA pA lYNdA hY aty
28
Òt¬sIN vstrM lE ik`N ic\tA krdy ho? t¬sIN Kyt
iv|c FlM ^ vyKo= vyKo `h ikvyN `%Ty vDdy hn= `h aAp,y lE nA imhnt krdy hn nA k|tdy hn=
29
8
>U> \ , vAly ^ l|BdA hY aty K/kA`, vAly lE drvAzA KoilHaA jMdA hY= 9
pr
Òt¬hA.yy iv|coN ikh/A aYsA hY< ik jdoN `s dA pu|tr 10
mYN t¬hA^ d|sdA hM ik mhAn aty amIr rAjA s¬lymAn
`s tooN roqI mÈgy tM `h `s^ p|Tr dyvygA?
vI< enHM iv|coN e|k Fu|l ijÈnA vI nhIN sijaA hoeaA
`h e|k m|CI mÈg
sI=
prmyS¬r j\glI GAh ^ vI ijh/A a|j hY aty
t¬sIN eÈny duSq ho ky vI< aAp,y b%icaM ^ c\gIaM
Blky a| g iv| c Jo i kaA jAvy g A aijhA pihn,
dAtM dy,IaM jA,dy ho tM t¬hA.A surgI iptA< mÈg,
pihnA`NdA hY= tM hy To/I prtIt vAilP< kI BlA
vAilaM ^< ikÈnIaM v|D c\gIaM dAtM dyvygA?
30
prmyS¬r t¬hA^ `s toN v|D nhIN pihnAvygA?
31
jM ÔkI pihnMgy?Õ
jykr
jykr
so t¬sIN
ic\tA krky eh nA kho ik< ÔkI KAvMgyÕ jM ÔkI pIvMgyÕ 32
11
12
`h lok jo prmySr ¬ ^ nhIN jA,dy
sB toN zrUrI asUl Òes lE jo kuJ t¬sIN cAh\udy ho ik lok t¬hA.y
`h enHM sBnM vstM ^ BAldy hn< pr t¬sIN ic\tA nA
nAl krn< `nHM nAl vI `vyN dIaM hI g|lM kro= ik`N
kro ik`N ik t¬hA.A surgI iptA jA,dA hY ik t¬hA^
ik mUsA dI SrHA aty nbIaM dIaM ilKtM dA eho nco/
enHM cIzM dI loo/ hY=
hY=
33
pr sB toN pihlM< t¬hA^
prmySr ¬ dy rAj aty `s dy Drm dI e|CA krnI cAhIdI hY= iFr eh sB vstM vI t¬hA^ dy id|tIaM jA,gIaA= 34
surg dA mArg aty nrk dA mArg
so t¬sIN Blk dy lE ic\tA nA kro= eh aAp,y bAry
13
aApy hI ic\tA krygA< a|j dy lE a|j dA du|K hI bTyrA hY=
(lUkA 13:24)
Òt¬sIN BI/y fAqk rAhIN v/o ik`N jo eh rAh svrg
^ KulHdA hY= nrk dA rAh bhut KulHA hY aty bhut suKAlA hY< aty tbAhI v|l iljMdA hY= `s TA,IN bhut lok aÈdr jMdy hn= iwsU dA aiDkAr vAlA `pdyS (lUkA 6:37–38< 41–42)
7
14
pr `h fAqk b/A BI/A hY aty
a¯KA hY ijh/A s|cy jIvn v|l ^ jMdA hY= aty ijh/y `s^ l|Bdy hn `h ivrly hn=
ÒdUjy lokM dA inr,A nA kro tM t¬hA.A inr,A vI 2
nhIN kItA jAvygA= jykr t¬sIN dUsiraM dA
lokM dy k\mM toN huiSaAr rho
inr,A krdy ho tM `sy trHM hI t¬hA.A vI inr,A kItA
15
jAvygA= aty ijs mAp nAl t¬sIN im,dy ho< `sy nAl t¬hA^ vI imi,aA jAvygA= 3
tusIN aAp,y BrA dI a|K iv|c `s DU/ dy k, ^
(lUkA 6:43–44; 13:25–27)
ÒJUQy nbIaM toN huiSaAr rho< `h t¬hA.y kol By.M
dy Bys iv|c aA`Ndy hn< pr asl iv|c `h bhut KtrnAk biGaA/M vrgy hn=
16
t¬sIN `nHM ^ `nHM dy
ikvyN vyK skdy hoN jdoN ik tusIN aAp,I a|K ivcly v|.y
FlM toN pCA,ogy= c\gy k\m BY/y lokM duaArA nhIN huÈdy
StIr ^ nhIN vyKdy= jM tusIN aAp,y BrA ^ ikvyN
ijvyN k\i.aAlIaM JA/IaM ty aÈgUr nhIN h\udy aty nA hI
aAK skdy hoN< ÔilaA mYN tyrI a|K iv|coN DU/ dy k, ^
B|K/y ty aÈjIr `gdy hn=
k|>MÕ jd ik hAly vI tuhA.I aAp,I a|K iv|c StIr
c\gA Fl idÈdA hY pr mA/A ibrC mA/A fl idÈdA hY=
hY? tusIN kpqI ho< pihlM `s StIr ^ aAp,I a|K
c\gy ibrC burA fl nhIN dy s|kdy aty nA hI mA/A
4
5
18
17
`sy trHM hryk c\gA ibrC
19
ivcoN k|>o tM hI tusIN `s k, ^ k|>, vAsty spSq
ibrC c\gA fl dy skdA hY=
tOr ty vyK skdy hoN=
c\gA fl nhIN idÈdA v%i>aA jMdA hY aty a|g iv|c
6
Òpiv|tr vstM ku%itaM ^ nA pAP ik`N ik `h
su%iqaA jMdA hY=
20
hryk ibrC ijh/A
es lE t¬sIN enHM lokM ^ enHM 21
m¬/ t¬hA^ v|>,gy aty aAp,y motI sUrM a|gy nA su|qo
dy FlM toN pCAn, wog hovoNgy=
`h ijh/A ik mY^
ik`N ik `h `nHM ^ aAp,y pYrM hyQ im|D dy,gy=
ÔpRBU< pRBU kihÈdA hY< svrg dy rAj iv|c nhIN v/ygA=
985
m|tI 7:22-8:18
isrF `hI ivaktI ijh/A myry iptA dI e|CA anusAr
aDr\g ty drd dA mAiraA Gr iv|c mÈjy ty bImAr
k\m krdA hY< svrg dy rAj iv|c pRvyS kr skdA hY=
ipaA hY=Ó
22
aÈtly idn< anyk lok mY^ aAK,gy< ÔtU\ sA.A pRBU hY=
asIN tyry lE boly? aty kI tyrA nM lYky BUt nhIN k|>y aty kI tyrA nAm lYky bhut sArIaM krAmAtM nhIN kItIaM?Õ
23
7
fyr `s ny sUbydAr ^ aAiKaA< ÒmYN aA, ky `s^
c\gA kr idaMgA=Ó 8
pr sUbydAr ny `%tr id|tA< ÒpRBU jI mYN es wog
td mYN `nHM ^ sAF aAKMgA< Ôik mYN t¬hAnU\
nhIN ik t¬sIN myrI Ct hyQ aAvo< jykr t¬sIN isrF
kdy vI nhIN jAi,aA hy burA krn vAilP myry koloN
bcn vI kr dyvo tM myrA nOkr c\gA ho jAvygA= ik`N
cly jAP=ÕÓ
ik mYN vI dUijaM dy aiDkAr hyQM e|k mnu|K hM aty
9
ispAhIaM ^ aAp,y aiDkAr iv|c r|KdA hM aty jy iksy
24
isaA,A mn¬|K aty mUrK mnu|K
^ aAKdA hM< ÔjAÚÕ tM `h jMdA hY aty jd dUjy ^
(lUkA 6:47–49)
khM< ÔaAÚÕ tM `h aA`NdA hY< aty jd aAp,y nOkr ^
Òhryk mnu|K jo myry eh bcn s¬,dA hY aty enHM
`%ty cldA hY `h `s bu%iDmAn vrgA jAi,aA jAvygA 25
kihÈdA hM eÈJ kr tM `h `vyN krdA hY=Ó 10
iwsU ny eh s¬, ky acrj mÈinaA aty `nHM ^
ijs ny c|qAn `%ty aAp,A Gr b,AeaA= mINh
ijh/y mgr-mgr aA`Ndy sn ikhA< ÒmYN t¬hA^ s|c
virHaA< h/H aAxy aty hnyrIaM vgIaM aty `s dy Gr
aAKdA hM ik es aAdmI iv|c esrAXl dy iksy vI
^ D|kA mAiraA pr `h nA i.%igaA< ik`N ik `s dI
aAdmI nAloN v|D aAsTA hY=
nIh c|qAn `%ty DrI hoE sI=
hryk `h mnu|K jo myry
bhut sAry lok pUrb aty p|Cm iv|coN aA`,gy= `h
eh bcn s¬,dA hY aty `nHM ^ nhIN mÈndA< `h `s
svrg dy rAj iv|c abrAhAm< eshAk aty wAkUb
mUrK aAdmI vrgA hY jo aAp,A Gr ryt ty b,A`NdA
nAl bYQ ky KA,gy=
hY=
aty mINh virHaA< h/H aAxy< hnyrIaM vgIaM aty
cAhIdA hY bAhr su|qy jA,gy= `h bAhr hnyry iv|c su|qy
`s Gr ^ D|kA v|jA aty Gr e|k `%cI avAz nAl
jA,gy< lok `s jgHA cIk,gy aty drd nAl aAp,y
>ih igaA=Ó
dÈd pIs,gy=Ó
27
28
26
jdoN iwsU eh g|lM aAK hiqaA< tM lok `s dy
`pdyS `%ty hYrAn ho gX=
29
ik`N ik iwsU ny `nHM nym
dy `pdySkM vM{ `pdyS nA id|tA sgoN iwsU ny e|k
13
12
11
mYN t¬hA^ aAKdA hM ik
pr `h lok ijnHM kol rAj ho,A
td iwsU ny sUbydAr ^ aAiKaA< ÒtU\ Gr jA< ijvyN
tU\ aAsTA kItI hY `h `vyN hI c\gA kItA jAvygA=Ó aty `s dA nOkr `sy G/I c\gA ho igaA=
aijhy mnu|K vM{ `pdyS id|tA ijs kol aiDkAr sI= iwsU dA bhut sAry lokM ^ c\gA krnA iwsU dA rogI ^ c\gA krnA (mrkus 1:40–45; lUkA 5:12–16)
8
14
(mrkus 1:29–34; lUkA 4:38–41)
iwsU ny ptrs dy Gr aAky `s dI s|s ^ tAp 15
jdoN `h phA/I toN `t%iraA tM v|.I BI/ `sdy
nAl pE vyiKaA=
mgr l|g pE= e|k ko/HI ny iwsU kool aAky `s
`s dA tAp lih igaA< Fyr `s ny `%Q ky `s dI
2
16
tM iwsU ny `s dA h|T CoihaA aty
a|gy m|TA qyikaA aty ikhA< ÒpRBU jI jy tusIN cAho tM
KAitr kItI=
mY^ QIk kr s|kdy hoN=Ó iwsU ny aAp,A h|T FYlAeaA
aijhy lokM ^ ilaAeaA igaA ijnHM ^ BUt ic\b/y hoxy
aty `s aAdmI ^ CoihaA aty aAiKaA< ÒmYN tY^ QIk
sn aty iwsU ny aAp,y bcnM nAl BUtM ^ k|> id|tA
krnA cAhuÈdA hM=Ó aty `sy vyly ko/HI dA ko/H jMdA
aty iwsU ny `nHM sAry lokM ^ c\igaM kr id|tA jo
irhA= tM iwsU ny `s^ aAiKaA< Òhu,y jo kuJ vApiraA
ibmAr sn=
hY jA ky iksy ^ nA d|sIN< pr jA ky aAp,y jAjk ^
pUrA krn lE kItA:
3
4
ivKAEN aty mUsA dI SrHA dy hukm anusAr jA ky ByqA c/HA lokM lE eh e|k sAKI hovygI=Ó
(lUkA 7:1–10; wuh\nA 4:43–54)
jdoN iwsU kFrnAhUm Sihr iv|c igaA< tM sUbydAr 6
`s kol e|k byntI lY ky aAeaA< ÒpRBU jI myrA nOkr
`s ny eh nbI wsAwAh dy bcnM ^
Ò`s ny Kud sA.IaM ibmArIaM lY lEaM aty rogM ^ cu|k ilaA=Ó
iwsU dA sUbydAr dy nOkr ^ QIk krnA 5
17
jdoN SAm hoE tM `s kol bhut sAry
wsAwAh 53:5
iwsU dA an¬sr, 18
(lUkA 9:57–62)
jdoN iwsU ny aAp,y aAly duaAly BI/ vyKI< tM `s
ny aAp,y cyilaM ^ JIl dy prly pAr jA, lE ikhA=
m|tI 8:19-9:13 19
986
Fyr e|k nym dy `pdySk ny iwsU ^ kol aAky ikhA<
ÒgurU jI ij|Ty ikty vI tU\ jAvyN mYN tyry ip|Cy c|lMgA=Ó 20
dA vrn, kr id|tA=
34
td sArA ngr iwsU ^ iml,
lE aAeaA aty `s^ `nHM dA elAkA C|., lE
tM iwsU ny `s^ aAiKaA< ÒlU\b/IaM dy Gurny hn
byntI kItI=
aty pÈCIaM lE aAlH,y hn pr mnu|K dy pu|tr ^ isr r|K ky aArAm krn lE koE TM nhIN hY=Ó 21
iwsU dA e|k lkvy dy mAry aAdmI ^ QIk krnA
`s dy e|k dUjy cyly ny `s^ aAiKaA< ÒpRBU< mY^
prvAngI idP ik mYN pihlM jA ky aAp,y ip` ^ dfnAvM ifr mYN t¬hA.A anusr, krMgA=Ó 22
pr iwsU ny `s^ ikhA< ÒtU\ myry mgr c%ilaM aA
aty m¬ridaM ^ aAp,y m¬rdy aAp d|b, dy=Ó
(mrkus 2:1–12; lUkA 5:17–26)
9
iwsU by/I `%ty c/ky pAr l\iGaA aty aAp,y ngr 2
v|l vAips pritaA= kuJ lok e||k mÈjI `%ty
pxy hoX e|k aDr\gI ^ `s kol ilaAX aty iwsU ny `nHM dI inhcA vyKky `s aDr\gI ^ aAiKaA< Òhy put | rÚ hONslA r|K< tyry sAry pAp mAf hoxy=Ó 3
iwsU dA tUfAn ^ rok,A 23
kE nym dy `pdySkM ny eh g|lM s¬,IaM tM aAp,y
mn iv|c ikhA eh mnu|K tM prmyS¬r dI trHM bol irhA
(mrkus 4:35–41; lUkA 8:22–25)
jdoN iwsU by/I `%ty ci/HaM tM `s dy cyly `s dy
mgr aAxy=
24
hY< Òeh mnu|K kuFr boldA hY=Ó 4
JIl iv|c eÈnA tUfAn aAeaA ik by/I
iwsU `nHM dIaM socM ^ jA,dA sI< `s ny aAiKaA<
lihrM iv|c hI lu|kdI jA rhI sI= pr iwsU sON irhA sI=
Òt¬sIN khA^ aAp,y mn iv|c duSq ivcAr r|Kdy hY?
cyly `s kol aAX aty `s^ jgAeaA= `nHM ny iwsU
ikh/I g|l suKAlI hY? eh kih,A ik tyry pAp mAF
25
^ aAiKaA< ÒpRBU sA^ bcAP< asIN .u|b rhy hM=Ó 26
5–6
hoxy jM eh kih,A K/A ho aty t¬r? pr mYN t¬hA^
tM `sny `nHM ^ aAiKaA< Òt¬sIN eÈnM ik`N .rdy
ivKAvMgA ik mnu|K dy pu|tr ^ DrtI `%ty pAp mAF
ho?Ó t¬hA^ pUrA ivSvAS nhIN hY=Ó td `sny `%Q ky
krn dI SktI hY=Ó tM iwsU ny aDr\gI mnu|K ^ ikhA<
hvA aty lihrM ^ dbkA mAiraA= ifr e|kdm cYn ho
ÒK/A ho< aAp,A ibstrA cu|k aty Gr cilaA jA=Ó
igaA= 27
7
8
tM `h `%Q ky aAp,y Gr ^ t¬r igaA< lokM ny eh
tM `h mn|uK hYrAn ho ky boly< Òeh ikho ijhA
purK hY ik hvA aty lihrM vI es dI g|l mÈn lYNdIaM
vyiKaA aty .r nAl GbrA gX= `nHM ny aAdmIaM ^ aijhI SktI dy, lE prmyS¬r dI `stit kItI=
hnÚÓ iwsU ny do mnu|KM iv|coN BUt k|>y 28
iwsU dA m|tI ^ cun,A
(mrkus 5:1–20; lUkA 8:26–39)
jdoN iwsU JIl dy pAr gdrInIaM dy dyS iv|c
9
(mrkus 2:13–17; lUkA 5:27–32)
jdoN iwsU `h jgHA C|. irhA sI< tM `s ny m|tI
phuÈicaA< tM do mnu|K ijnHM ^ BUt ic\b/y hoxy sn< kbrM
nAm dy e|k mnu|K ^ msUl dI cONkI ty vyiKaA aty
iv|co inkl ky iwsU kol aAX aty `h eÈny KtrnAk
`s^ ikhA< Òmyry mgr ho t¬r=Ó aty `h `%Q ky `s
sn ik `s rsty toN koE l\G nhIN sI s|kdA=
dy mgr ho t¬iraA=
29
`nHM
do mnu|KM ny `s^ pukAr ky aAiKaA< Òhy prmyS¬r dy
10
jdoN iwsU m|tI dy Gr Bojn kr irhA sI< tM bhut
pu|trÚ tyrA sA.y nAl kI k\m? kI tU\ imTy hoX vyly toN
sAry msUlIX aty pApI lok aAX aty iwsU aty `s dy
pihlM e|Ty sA^ d|uK dy, aAeaA hY?Ó
cyilaM nAl KA,A KADA=
30
`nHM toN kuJ dUr< `%Ty sUrM dA bhut v|.A e|z/
cr irhA sI=
31
BUtM ny `s dIaM imÈntM krky aAiKaA<
Òjykr tU\ sA^ k|>,A hY tM sA^ sUrM dy e|j/ iv|c G|l dy=Ó 32
11
FrIsIaM ny eh vyK ky
iwsU dy cyilaA ^ aAiKaA< Òt¬hA.A gurU msUlIaM aty pApIaM dy nAl ik`N KMdA hY?Ó 12
iwsU ny eh s¬, ky frIsIaM ^ ikhA< Òt\drustM
^ nhIN sgoN rogIaM ^ hkIm dI lo/ hu\dI hY=
13
t¬sIN
`s ny `nHM ^ ikhA< ÒjAPÓ tM BUt inkl ky sUrM
jAP aty es dA arT smJo: ÔmYN jAnvrM dA blIdAn
iv|c jA v/y< `h sUrM dA e|j/ phA/I dI >lA, toN
nhIN cAhuÈdA= mYN lokM ivckAr imhr cAhuÈdA hM=Õ * mYN
B|ijaA aty JIl iv|c i.|g ipaA aty .u|b igaA=
c\gy lokM ^ s|dA dy, nhIN aAeaA= mYN pApIaM ^ s|dA
33
td
sUrM dy e|z/ dy rKvAly Sihr aÈdr ^ B|jy= `nHM ny
dy, aAeaA hM=Ó
sUrM aty BUtM dy kAibz lokM nAl vAprn vAlI GqnA
ÒmYN ... cAhuÈdA hMÓ hoSyaA 6:6=
987 iwsU bAkI dy DArimk whUdIaM vrgA nhIN 14
(mrkus 2:18–22; lUkA 5:33–39)
td wUh\nA dy cilaM ny `s dy kol aA, ky ikhA<
m|tI 9:14-10:4 27
iwsU dA bhut sAry lokM ^ rAjI krnA jd iwsU `%ToN t¬iraA< tM do aÈnHy `s dy mgr
hAkM mArdy aAxy aty boly< Òhy dA~d dy pu|tr sA.y `%ty 28
Òes dA kI kAr, hY ik asIN aty FrIsI bhut vrt
dwA krÚÓ
r|Kdy hM< pr tyry cyly vrt nhIN r|Kdy?Ó
kol aAxy aty iwsU ny `nHM ^ pu%iCaA< ÒkI t¬hA^ ivSvAs
15
jdoN iwsU Gr iv|c igaA tM `h aÈnHy `s
iwsU ny jvAb id|tA< ÒivaAh iv|c lA/y dy dost<
hY ik mYN t¬hA.y lE t¬hA.I idRSqI vAps ilaA skdA
`nM icr `dAs nhIN ho skdy jdoN t|k lA/A `nHM
hM?Ó aÈnHy aAdmIaM ny jvAb id|tA< ÒhM pRBU sA^
nAl hY= pr `h idn aA`,gy jdoN lA/A `nHM toN a|.
ivSvAs hY=Ó
kItA jAvygA< Fyr `h vrt r|K,gy= 16
ÒkoE vI nvyN k|p/y dI qAkI pAqy hoX purA,y k|p/y
29
td `s ny `nHM dIaM a|KIaM ^ CoihaA aty aAiKaA<
Òjy t¬hA^ ivSvAs hY ik mYN t¬hA^ iFr toN vyK, wog 30
ty nhIN lA`NdA< jykr `h aijhA krdA hY< tM qAkI
kr skdA hM tM evyN hI hovy=Ó
su\g/ jAvygI aty k|p/y toN pAq jAvygI aty `h Cyk
vyK, dy wog ho gX< iwsU ny `nHM ^ sKt cytAvnI
hor vI ùKrAb idsygA= koE vI nvIN mY ^ purA,IaM
id|tI< Òes bAry iksy ^ nA d%isPÚÓ
mSkM iv|c nhIN BrdA= mÈn lvo ik `h aijhA krn<
bAhr inkl ky sAry KytR iv|c `s dA j|s fYlAeaA=
17
tM purA,IaM mSkM pAq jA,gIaM< mY vg jAvygI aty
32
aty aÈnHy aAdmI 31
pr `nHM ny
`nHM do aÈnHy aAdmIaM dy bAhr inkldy hI lok
mSkM dA nAS ho jAvygA= es lE lok nvIN mY nvIaM
e|k gu\gy ^ ijs ^ BUt ic\bi/aA hoeaA sI `s dy kol
mSkM iv|c Brdy hn= es trHM< mY aty mSkM dovyN
ilaAxy<
c\gIaM rihÈdIaM hn=Ó
bol, wog ho igaA= lok b/y hYrAn sn aty aAiKaA<
33
jd BUt ny aAdmI ^ C|. id|tA< tM `h
ÒasIN esrAXl iv|c es trHM kdI vI nhIN vyiKaA=Ó 34
iwsU dA moE ku/I ^ pRA, dy,A aty bImAr
pr FrIsIaM ny ikhA< Ò`h tM BUtM dy aAgU dI
shAetA nAl BUtM ^ k|>dA hY=Ó
a¯rt ^ rAzI krnA 18
(mrkus 5:21–43; lUkA 8:40–56)
jd iwsU `nHM ^ eh g|lM kih irhA sI tM pRArTnA
35
iwsU ny lokM lE trs mihsUs kItA iwsU ny sAry ipÈ.M aty ngrM rAhIN wAtrA kItI=
sTAn dy e|k aAgU ny aA, ky `s dy a|gy m|TA qyikaM
`s ny `nHM dy pRArTnA sTAnM iv|c `pdyS id|ty aty
aty aAiKaA< ÒmyrI byqI hu,y mrI hY= pr t¬sIN aAP aty
rAj bAry lokM iv|c KuS ùKbrI dA pRcAr kItA= `s ny
aAky `s^ aAp,y h|T nAl CUho `h Fyr jI pvygI=Ó
hr trHM dy rogM aty ibmArIaM ^ c\gA kItA=
19
fyr iwsU `%iQaA aty aAp,y cyilaM s,y `s dy
mgr t¬r ipaA=
20
`%Ty e|k a¯rt< ijs dy bArHM virHaM
36
jdoN
`s ny BI/M vyKIaM tM `s^ `nHM `%ty trs aAeaA ik`N ik lok T|ky hoX aty lAcAr sn= `h `nHM By.M 37
toN lhU vg irhA sI< `s ny ip|Co dI aA, ky iwsU dy
vM{ sn ijnHM dA koE aAj/I nA hovy=
coZy dA p|lA CoihaA=
aAp,y cyilaM ^ aAiKaA< ÒKytI p|kI hoE hY pr vA>y
21
ik`N ik `s ny soicaA< Òjykr
mYN isrF `s dy coZy ^ Coh lvM< mYN c\gI ho jAvMgIÓ 22
iwsU m¬i/aA aty `s^ vyK ky aAiKaA: ÒipaArI a¯rt
To/y hn=
38
iFr iwsU ny
es lE t¬sIN KytI dy mAlk a|gy byntI
kro ik `h aAp,I KytI v|>, lE vA>y G|l dyvy=Ó
KuS rih= tyrI aAsTA ny tY^ c\gA kItA hY=Ó `h a¯rt `sy pl c\gI ho gE=
23
iFr iwsU pUjA sTAn dy aAgU
dy Gr igaA= aty iwsU ny vyiKaA kuJ lok jnAzy vAsty s\gItk DunI pYdA kr rhy sn aty `%Ty ku/I ^ mrI vyK ky ro-ip|q rhy hn=
24
tM `s ny aAiKaA< Òcly
jAvo< ik`N ju ku/I mrI nhIN sgoN su|tI pE hY<Ó pr `h `s `%ty h|sy= 25
bArHM rsUl (mrkus 3:13–19; 6:7–13; lUkA 6:12–16; 9:1–6)
10
iwsU ny aAp,y bArHM cyilaM ^ s%idaA= `s ny `nHM ^ iBRSq aAtmAvM k|>, dI SktI
id|tI= `s ny `nHM ^ hr trHM dy rog aty ibmArI ^ 2
c\igaM krn dI SktI id|tI= bArHM rsUlM dy nAm
jdoN lokM ^ GroN bAhr k|> id|tA igaA< tM `h
e`N hn: Sm~n ijh/A ptrs khA`NdA hY< aty `s
`s kmry iv|c igaA ij|Ty ku/I sI= `sny `s dA h|T
dA BrA aÈidRwAs; zbdI dA p|utr wAkUb aty `s dA
Fi/aA< aty `h K/HI ho gE<
BrA wUh\nA; iFilpus aty brt¬lmE; TomA aty m|tI
elAky iv|c FYl gE=
26
eh Kbr `s sAry
3
4
msUlIaA
m|tI 10:5-32
988
knAnI* aty whUdA eskirwotI ijs ny `s^ f/vA
aty rAijaM dy a|gy pyS kIty jAvogy= t¬sIN myry bAry
vI id|tA=
`nHM rAijaM< rAjpAlM aty lokM ^ d|soNgy ijh/y gYr
5
iwsU ny bArHM rsUlM* ^ eh ihdAetM id|tIaM
whUdI hn=
19
pr jdoN lok t¬hA^ igrFtAr krn< tM
aty `nHM ^ Byj id|tA= `sny aAiKaA< ÒgYr-whUdIaM
eh ic\tA nA kro ik es bAry kI aAKIX aty `nHM ^
dy elAky ^ nA jA,A aty sAmrIaA* dy iksy vI ngr
ikvyN d|sIX= ik`N ik ijh/y t¬hA^ Sbd aAK,y cAhIdy
iv|c pRvyS nA krnA= sgoN esrAxyl dy GrA,y dIaM
hn `h `sy G/I t¬hA^ id|ty jA,gy=
guaAcIaM hoEaM By.M kol jAP= jAP aty pRcAr kro
vAly t¬sIN nhIN hovoNgy< sgoN t¬hA.yy iptA dA aAtmA
Ôsvrg dA rAj ny/y aA irhA hY=Õ rogIaM ^ c\gA kro<
t¬hA.yy rAhIN bol irhA hovygA=
m¬ridaM ^ ijvAlo< ko/HIaM ^ Su|D kro< BUtM ^ k|>o= mYN
vYrI b, jA,gy aty `nHM ^ mrvA`, vAsty igrFtAr
eh aiDkAr t¬hA^ m¬Ft id|tA hY< eslE t¬sIN vI
krA`,gy= iptA aAp,y b|icaM dy ivru|D K/Hy ho jA,gy
horM lokM dI m¬Ft mdd kro= aAp,y kmr k|isaM
aty b|cy aAp,y mAipaM dy iùKlAF K/Hy ho jA,gy aty
iv|c sonA< cMdI nA tMbA kuJ vI nA ilP=
`h `nHM ^ mArn vAsty sONp dy,gy=
6
7
8
9
10
nA hI
21
20
ik`N ik bol,
BrA aAp,y BrAvM dy
22
myry nAm kAr,
aAp,y nAl koE JolA cu|ko= aAp,y sFr iv|c isrf
sB lok t¬hA^ nFrt krngy= ijh/A aÈt tIk shygA
`hI k|p/y aty `hI ju|tI ilP ijh/I t¬sIN pAE hoE
so hI bcAeaA jAvygA=
hY= nA hI t¬sIN aAp,y nAl lAQI lY,I hY= e|k kAmy ^
t¬hA^ kSq dy, tM< dUsry ngr iv|c cly jAP= mYN
h|k hY ik jo `s^ cAhIdA lY skdA hY=
t¬hA^ s|c aAKdA hM ik t¬sIN mnu|K dy pu|tr dy aA`,
11
23
jykr e|k ngr iv|c lok
Òjd t¬sIN iksy ngr jM Sihr iv|c v/o tM eh
toN pihlM esrAXl dy sAry ngrM iv|c nhIN jAvoNgy=
pu|Co ik e|Ty lAek mnu|K kO, hY= aty ijÈnA icr ikty
ÒkoE vI cylA aAp,y gurU nALoN v|.A nhIN< aty koE
hor nA jAvo `%Ty hI Qihry rho= v/idaM hI `s dI su|K mÈgo=
13
12
aty `s Gr iv|c
24
nokr aAp,y mAlk nAloN v|.A nhIN=
25
enM hI bhut
jykr `s Gr dy lok
hY ik cylA aAp,y gurU ijhA aty nOkr ap,y mAlk
t¬hA.A suaAgt krdy hn< tM `h t¬hA.I SMtI dy lAek
ijhA hovy= jykr Gr dy mAlk ^ baAl zbUl (SYtAn)
hn= jo SMtI t¬sIN `nHM lE cAhI `h `nHM dI hovy=
aAiKaA jMdA< tM Gr dy bAkI lokM ^ es toN vI b|dtr
pr jykr `h t¬hA.A suaAgt nhIN krdy `h t¬hA.I
nMP nAl s%idaA jAvygA=
SMtI dy lAek nhIN hn= tM jo SMtI t¬sIN `nHM ^ bKSI `h vAps lY lvo=
14
jykr koE Gr jM Sihr
prmyS¬r toN .ro lokM toN nhIN
t¬hA.A suaAgt nA kry< aty t¬hA.y SbdM v|l iDaAn
26
nA dyvy< tM jdoN t¬sIN `h jgHA C%.oN tM aAp,y pYrM dI DU/ JA/ s|uqo=
15
mYN t¬hA^ s|c aAKdA hM ik inaM dy
(lUkA 12:2–7)
Òso t¬sIN `nHM kolo nA .ro< ik`N ik koE cIz l¬kI
nhIN hY= ijh/I prgq nhIN kItI jAvygI< nA hI kuJ 27
idn `s ngr dA hAl sdUm aty amUrAh* dy dyS
gupt hY jo jAi,aA nhIN jAvygA=
nAloN vI iBaAnk hovygA=
hnyry iv|c aAK irhA hM t¬sIN `s^ cAn, iv|c aAKo
jo kuJ vI mYN t¬hA^
aty jo kuJ vI tusIN k\nM iv|c s¬,dy ho `s dA Ku|lyaAm iwsU dA m¬SklM bAry ùKbrdAr krnA 16
(mrkus 13:9–13; lUkA 21:12–17)
Òs¬,oÚ mYN t¬hA^ By.M vM{ biGaA/M iv|c ByjdA
pRcAr kro=
28
`nHM koloN nA .ro ijh/y dyh ^ tM mAr
s|uqdy hn pr rUh ^ nhIN mAr s|kdy< sgoN `sy kolo .ro ijh/A dyh aty rUh dohM ^ nrk iv|c nSq kr skdA 29
hM= so tusIN s|pM vrgy huiSaAr aty kbUtrM vrgy Boly
hY=
hovo=
iv|coN e|k vI t¬hA.y iptA dI mrzI ibnM Ktm nhIN ho
17
lokM toN hoiSaAr rho< ik`N ik `h t¬hA^ kYd
krky t¬hA.A inr,A kr,gy aty aAp,y pRArTnA sTAnM iv|c t¬hA^ ko/y mArngy=
18
t¬sIN myry kAr, rAjpAlM
knAnI whUdIaM dA e|k rAjsI j|TA=
skdI= 31
dy, lE tbAh kr id|tA=
aty t¬hA.y isr dy vAl vI ig,y jMdy hn=
ho= lokM ^ t¬hA.y ivSvAs bAry d|s,A
sAmrIaM aDUry whUdI sn< ijnHM ^ whUdI svIkAr nhIN sn sdUm aty amUrAh `h Sihr ijnHM ^ pRBU ny pAp dI szA
30
so t¬sIN nA .roÚ t¬sIN bhutIaM ic/IaM nAlo v|D `%tm
bArHM rsUl iwsU v|lNo `s dI mdd lE cu,y hoX KAs aAdmI= krdy==
e|k pYsy dIaM do ic/IaM ivkdIaM hn aty `nHM
32
(lUkA 12:8–9)
Òjo koE mnu|K lokM ^ d|sdA hY ik `h myry iv|c
ivSvAs krdA hY< mYN vI aAp,y iptA a|gy ijh/A svrg
989
m|tI 10:33-11:18 2
iv|c hY d|sMgA ik `h ivaktI myry nAL s\b\iDt hY=
igaA= wUh\nA bpitsmA dy, vAly ny kYdKAny iv|c
pr jo kooE mnu|K lokM ^ d|sdA hY ik `h myry iv|c
msIh dy k\mM bAry s¬, ky aAp,y kuJ cyilaM ^ `s
ivSvAs nhIN krdA tM mYN vI aAp,y iptA dy a|gy
v|l ByijaA= wUh\nA dy cyilaA ny iwsU ^ aiKaA< ÒkI
ijh/A svrg iv|c hY `s dA ekrAr nhIN krMgA=
tU\ `hI ivaktI hYN ijs bAry wUh\nA ny ikhA sI ik
33
3
aA`, vAlA hY< jM iFr sA^ iksy hor dA eÈtzAr mYN tuhA^ tlvAr dy, aAeaA hM 34
krnA cAhIdA hY?Ó 4
iwsU ny `nHM ^ `%tr id|tA< Òjo kuJ t¬sIN s¬,dy
(lUkA 12:51–53; 14:26–27)
5
Òeh nA soco ik mYN DrtI `%ty t¬hA^ SMtI dy,
aty vyKdy ho jAky wUh\nA ^ aAK dy,A< ik aÈnHy sujAKy
aAeaA hM= mYN SMtI - dy, nhIN< sgoN tlvAr dy, lE
huÈdy hn aty l\g/y t¬rdy hn< ko/HI Su|D kIty jMdy hn<
aAeaA hM=
boly s¬,dy hn aty m¬rdy ijvAxy jMdy hn aty grIbM
35 36
ik`N ik mYN eh pUrn krn vAsty
aAeaA hM:
6
^ KuSKbrI s¬,AE jMdI hY= ijh/A ivaktI mY^
Ômnu|K dy vYrI `s dy aAp,y Gr dy jIa ho,gy=
kbUldA hY `h DÈn hY=Ó 7
pu|tr aAp,y ipP dy ivruuD hovygA aty DI aAp,I mM dy
iwsU ny wUh\nA bAry lokM nAl g|l krnI SurU kItI<
iv|rD u hovg y I= aty e|k ^h aAp,I s|s dy ivruD | hovg y I=Õ
Òt¬sIN bAhr `jA/ iv|c kI vyK, inkly sI?Ó e|k
mIkAh 7:6
kAny ^ ijh/A hvA nAl ih|ldA hY? nhINÚ s|cm¬|c
37
8
t¬sIN kI vyK, lE bAhr inkly sI? kI mhIn vstr Òjo ivaktI ip` jM mM ^ myry nAloN v|D ipaAr
krdA hY< `h myry mgr c|l, dy lAek nhIN hY=
38
pihny hoxy e|k mnu|K ^ vyK,? nhINÚ `h ijh/y mhIn
jykr
vstr pihndy hn `h rAijaM dy mihlM iv|c hn=
koE ivaktI aAp,I slIb ^ kbUl nhIN krygA `h
fyr t¬sIN bAhr kI vyK, lE inkly sI? e|k nbI
`s^ td id|tI jAvygI jd `h myry mgr t¬rygA= 39
jykr koE ivaktI aAp,I ptnI ^ myry nAloN v|D
ipaAr krdA hY< `h s|cA jIvn guaA lvygA= jo koE
9
^? hM mYN t¬hA^ d|sdA hM< wUh\nA nbI nAloN vI vDyry hY=
10
eh Pho hY ijs dy bAry poTIaM iv|c eh iliKaA
hoeaA hY:
vI myry lE aAp,I jAn dyvg y A s|cA jIvn l|B lvygA=Ó
Ôs¬,oÚ mYN t¬hA.y a|gy aAp,A dUt G|l irhA hM ijh/A ik t¬hA.y lE t¬hA.A rAh itaAr krygA=Õ mlAkI 3:1
thA^ kbUl, vAsty prmyS¬r lokM ^ asIsM dyvygA 40
11
(mrkus 9:41)
mYN t¬hA^ s|c d|sdA hM: sAry aAdmIaM iv|cNo < ijh/y
Òjo koE t¬hA^ kbUldA hY `h mY^ kbUldA hY< aty
a¯rtM toN j\my hn< koE vI wUh\nA bpitsmA dy, vAly
jo koE mY^ kbUldA hY `h `s^ kbUl krdA hY ijs
toN v|.A nhIN hY= pr hAly vI< jo svrg dy rAj iv|c
ny mY^ ByijaA hY=
ingU,A hY `h wUh\nA toN v|.A hY=
41
jykr koE iksy nbI ^ es krky
12
wUh\nA bpitsmA
kbUldA hY ik `h nbI hY tM< `h `s dA Fl pRApt
dy, vAly dy idnM toN hu, tIk svrg dy rAj `%ty zor
krygA jo e|k nbI dA huÈdA hY= aty jo koE c\gy aAdmI
mAiraA jMdA hY= ijh/y bl dA `pwog krdy hn es
^ es lE kbUldA hY ik`N ik `h e|k c\gA aAdmI
^ pA`, dI koiSS kr rhy hn=
hY< tM `h `s dA Fl pRApt krygA jo e|k c\gy aAdmI
aty t¬ryt wUh\nA dy aA`, tIk boly=
dA huÈdA hY=
eh Coqy b|cy myry cyly hn= jykr koE
g|lM jo SrHA aty nbIaM ny aAKIaM hn< mÈno tM t¬sIN
enHM CoiqaM iv|coN iksy e|k ^ vI eh socky e|k Q\.y
ivSvAs kroNgy ik wUh\nA `hI XlIwAh hY jo aA`,
pA,I dA ipaAlA idÈdA hY ik`N ju `h myry cyly hn< tM
vAlA sI=
42
16
s|c m¬|c mYN t¬hA^ d|sdA hM ik< `h aAp,A Fl pRApt krygA=Ó
15
13
ik`Nju sAry nbI 14
jykr t¬sIN `h
jykr t¬sIN mY^ s¬, skdy ho< tM s¬,o=
ÒmYN es pI/HI dy lokM dI t¬lnA iks nAl krM?
a|j dy lok `nHM b|icaM vrgy hn jo ik b%icaM dA e|k D/A b,A ky bAzAr iv|c bYQY dUjy bAlkM dy D/y ^ iwsU aty wUh\nA bpitsmA dy, vAlA
aAvAz mAr ky aAKdy hn< 17
(lUkA 7:18–35)
11
aAp,y bArHM cyilaM ^ ihdAetM dy, toN bAad< iwsU ny `h TM C|. id|tI aty glIlI
dy ngrM iv|c `pdyS dy, aty pRcAr krn lE cilaA
ÔasIN t¬hA.yy lE b\srI vjAE pr t¬sIN nA n|cy=
ÔasIN `dAs gIt gAeaA pr t¬sIN nA ip%iqaA=Õ 18
mYN ik`N kihÈdA hM ik lok eho ijhy hn? ik`N ik
wUh\nA aAeaA pr `s ny dUjy lokM vM{ nA KADA nA
m|tI 11:19-12:13
990 29
pItA< Ôaty lokM ny aAiKaA ik `s dy aÈdr BUt hY=Õ 19
mnu|K dA pu|tr KMdA pINdA aAeaA aty lok aAKdy
myrA jUlA aAp,y `%ty cu|ko aty mYToN is|Ko< ik`N ik
mYN koml aty inmR idl hM= e`N< t¬sIN aAp,y aAtmy 30
hn ik vyKo e|k KA~ aty SrAbI mnu|K msUlIaM aty
aÈdr ivSrAm mihsUs kroNgy=
ik`N ik myrA jUlA
pApIaM dA wAr hYÚ pr igaAn Kud dIaM krnIaM toN
s¬KAlA hY aty jo boJ mYN t¬hA^ idÈdA hM `h hOlA hY=Ó
DrmI idKAeaA jMdA hY=Ó kuJ whUdIaM v|loN iwsU dI in\idaA iwsU `nHM ^ cytAvnI idÈdA jo ivSvAs
12
nhIN krdy 20
(mrkus 2:23–28; lUkA 6:1–5)
(lUkA 10:13–15)
`s vyly< iwsU k,k dy KytM iv|coN l\G irhA sI= `s dy cyly `s dy nAl sn aty `h B|uKy
iwsU ny `nHM SihrM dI aAlocnA kItI ijnHM iv|c
sn es lE `nHM ny is|qy to/-to/ ky KA,y S¬rU kr
`s ny bhut sAry kirSmy kIty= `%ToN dy SihrM dy lokM
idty= FrIsIaM ny eh vyiKaA aty `s^ aAiKaA<
ny aAp,y jIvn >Èg nhIN bdly aty nAhI pAp krny
ÒvyKÚ tyry cyly `h kr hn jo sbt dy idn dI SrHA dy
b\d kIty=
ivru|D hY=Ó
21
iwsU ny ikhA< Òtyry lE eh burA hovygA
2
3
KurAzInÚ tyry lE eh burA hovygA bYtsYdAÚ* t¬hA.y
iwsU ny `nHM ^ ikhA< ÒBlA t¬sIN eh nhIN pi/HaA
iv|c mYN bhut kirSmy kIty= jykr `h kirSmy sUr aty
ik dA~d ny kI kItA sI jdoN `h aty `s dy sATI Bu|Ky
sYdA* iv|c kIty jMdy< tM bhut pihlM `nHM lokM ny
sn? dA~d prmyS¬r dy Gr igaA< `sny aty `s dy
aAp,y jIvn bdl lX huÈdy=
pr mYN t¬hA^ aAKdA
sATIaM ny `%Ty c/HAvy dIaM roqIaM KADIaM< ijh/IaM
hM ik inaM dy idn t¬hA.yy nAlo sUr aty sYdA dA hAl
ik dA~d aty `s dy sATIaM lE KA,IaM wog nhIN
pu|C, jog hovygA=
hy kFrnAhUmÚ kI tU\ svrg tIk
sn= isrf jAjkM ^ hI enHM ^ KA, dI ejAzt sI?
`%cA cu%ikaA jAvygA? nhINÚ tY^ T|ly m¯t dI TAvyN
kI t¬sIN t¬ryt iv|c eh nhIN pi/HaA ik hr sbt dy
23
22
4
5
su%iqaA jAvygA< ik`N ik ijh/IaM krAmAtM tyry iv|c
idn mÈdr iv|c jAjk sbt dy idn dI SrHA ^ to/dy
ivKAEaM gEaM jykr `hI krAmAtM sdUm iv|c
hn< aty hAly vI `h doSI nhIN hn? pr mYN t¬hA^
ivKAEaM jMdIaM tM `h a|j tIk bi,aA rihÈdA=
d|sdA hM ik e|Ty aijhA vI hY< jo mÈdr nAloN vI mhAn
pr mYN t¬hA^ aAKdA hM ik inaM dy idn t¬hA.A
hY= piv|tr pustk iv|c ikhA igaA hY< ÔmYN jIv blIdAn
24
6
7
nhIN cAhuÈdA sgoN mYN dwA cAhuÈdA hM=Õ* jykr t¬sIN
hAl sdUm dyS nAloN mA/A hovygA=Ó
es dA arT jA,dy huÈdy tM t¬sIN `nHM lokM dA inr,A iwsU aAp,y lokM ^ ivSrAm idÈdA 25
nA krdy ijnHM ny kuJ vI Zlt nhIN kItA hY= 8
Òik`N ju mnu|K dA pu|tr sbt dy idn dA pRBU hY=Ó
(lUkA 10:21–22)
td iwsU ny aAiKaA< Òhy iptA< svrg aty DrtI
dy pRBU< mYN tyrI `stit krdA hM aty joo tU\ enHM g|lM ^ isaA,y aty cust lokM toN gupt r%iKaA= pr tU\ eh g|lM aAm aAdmIaM ^ pRgq kItIaM hn=
26
hM< iptAÚ
iwsU dA qu\.y dy h|T ^ QIk krnA (mrkus 3:1–6; lUkA 6:6–11)
9
iwsU `s jgHM toN t¬r ky `ToN dyy pRArTnA sTAn ty 10
tU\ aijhA kItA< ik`N ik s|c m¬|c tU\ ehI krnA cAhuÈdA
igaA=
sI=
sI= `%Ty kuJ whUdIaM ny iwsU dy ju\my e|k doS lA`,
27
ÒsB kuJ myry iptA ny mY^ sONipaA hoeaA hY= iptA
toN ibnA p|utr ^ koE nhIN jA,dA aty nA hI p|utr toN ibnA iptA ^ koE jA,dA hY= ijnHM ^ pu|tr pRgq krn lE cu,ygA< isrF `hI lok iptA ^ jAn,gy= 28
Ò`h sAry lok jo T|ky hoX hn aty ijnHM ny BArI boJ
cu|ky hoX hn myry kol aAvo< mYN t¬hA^ aArAm dyvMgA= KurAjIn< bYtsYdA glIlI JIl dy ny/y dy Sihr ij|Ty iwsU ny pRcAr kItA= sUr aty sYdA eh `nHM SihrM dy nM hn ij|Ty mÈdy lok rihÈdy sn=
`%Ty e|k mnu|K sI ijs dA h|T su|ikaA hoeaA
lE eh kih ky `s^ pu%iCaA ik< ÒkI sbt dy idn iksy ^ c\gA krnA SrHA anusAr hY?Ó 11
iwsU ny jvAb id|tA< Òjykr t¬hA.y iv|coN iksy kol
e|k By. hovy aty jy sbt dy idn `h qoxy iv|c i.|g pvy< tM kI t¬sIN `s ^ qoX iv|coN nhIN k|>oNgy?
12
inScy
hI< aAdmI By. nAloN ikty v|D m¬|lvAn hY= es lE sbt dy idn c\gA krnA SrHA anusAr hY=Ó 13
td iwsU ny `s qu\.y mnu|K ^ ikhA< ÒmY^ aAp,A
h|T vyK,dy?Ó jd mnu|K ny aAp,A h|T iwsU a|gy kItA ÒmYN ... cAhuÈdA hMÓ hoSyaA 6:6
991 14
tM `h dUjy h|T vrgA hI c\gA ho igaA=
pr FrIsI
28
m|tI 12:14-41 pr jy mYN prmyS¬r dy aAtmy dI shAetA nAl BUtM ^
pRArTnA sTAn toN ivdA ho gX aty `nHM ny iwsU ^
k|>dA hM tM es dA mtlb hY ik prmyS¬r dA rAj
mArn dIaM iv`NtM b,AEaM=
t¬hA.y `%ty aA phuÈicaA hY=
15
29
iwsU< pRBU dA cui,aA hoeaA syvk hY
Òjykr koE mnu|K iksy zorAvr dy Gr iv|c Gu|s ky
`s dA mAl corI krnA cAhy tM pihlM `h `s jorAvr
iwsU FrIsIaM dIaM iv`NtM jA, igaA aty `s
^ b\nHygA tM hI `h zorAvr dy GroN mAl corI kr 30
ny `h jgHA C|. id|tI= bhut sAry lok `s dy ip|Cy l|g
s|kdA hY=
t¬ry< aty `s ny `nHM sAiraM ^ rAzI kItA=
aty
hY= `h jo koE myry nAl nhIN ju/dA< iKÈ. jMdA hY=
`nHM ^ tAgIt kItI ik `h `s bAry horM ^ nA d|s,=
es lE mYN t¬hA^ d|sdA hM ik hr pAp aty hr
17
16
iwsU ny eh sB nbI wsAwAh dy enHM SbdM ^
pUrn krn lE kItA= 18
31
`h jo koE myry nAl nhIN hY< myry iùKlAF
kufh lE mAfI hY jo lok krdy aty kihÈdy hn= pr `h kufr< ijh/A piv|tr aAtmy dy ivru|D hovy< mAF
Òeh myrA syvk hY ijs ^ mYN cui,aA hY= myrA
nhIN kItA jAvygA=
32
aty jy koE mn|uK dy pu|tr ivru|D
ipaArA hY ijs toN mYN pRs\n hM= mYN aAp,A aAtmA `s
g|l kry `s^ mAF kItA jAvygA pr jy koE piv|tr
`%pr r|KMgA< aty `h kOmM iv|c inaM dA aYlAn krygA=
aAtmy dy ivru|D g|l kry tM `s ^ nA es ju|g iv|c ty
19
`h nA Jg/A krygA aty nA hI cIkygA= nA hI
nA hI aA`, vAly ju|g iv|c mAF kItA jAvygA=
rAhM iv|c koE `s dI aAvAz s¬,ygA= 20
`h iltA/y hoxy kAny ^ nhIN to/ygA= `h `s
t¬hA.I krnI d|sdI hY ik t¬sIN kI ho
dIvy ^ bAhr r|KygA jo ik buJ, vAlA hY `h aijhA
33
`doN t|k krygA jdoN t|k `h inrp|K inaM dI ij|t sTAipt nA kr dyvy= 21
(lUkA 6:43–45)
Òjykr t¬hA^ c\gA fl cAhIdA hY tM< ru|K ^ c\gA
bnAP= jykr t¬hA.A ru|K burA hY< tM es dA fl vI
aty kOmM `s `%pr aAp,I aAs r|K,gIaM=Ó wsAwAh 42:1-4
BY/A hovygA< ik`N ik ibrC aAp,y floN hI pCAi,aA jMdA hY=
34
hy s|pM dy b%icPÚ kI t¬sIN bury ho ky c\gIaM
g|lM kr s|kdy ho? t¬hA.A idl ijs nAl BiraA hY< iws¬ ^ pRBU v|lo SktI 22
t¬hA.A mUÈh vI `hI boldA hY=
(mrkus 3:20–30; lUkA 11:14–23; 12:10)
35
e|k c\gy ivaktI dy
idl iv|c c\gIaM g|lM dI smgRI hY= es lE `h
Fyr lok< e|k aÈnyH g\g U y mnuK | < ijs ^ BUt icbi/aM
aAp,y idloN c\gIaM g|lM boldA hY= aty duSq aAdmI
hoeaA sI< `s dy kol ilaAxy aty iwsU ny `s^ aijhA
burIaM g|lM r|KdA hY aty `h idloN mÈdA boldA hY=
c\gA kItA ik `h bol,-vyK, l|gA=
23
sAry lok hYrAn
36
pr mYN t¬hA^ aAKdA hM ik hryk akArT g|l lE<
sn aty aAiKaA< ÒkI eh aAdmI dA~d dA pu|tr tM
jo mn|uK bol,gy inaM dy idn `s dA ihsAb dy,gy=
nhIN ijs ^ prmySr ¬ ny sA.y lok iv|c Byj, dA vAadA
tuhA.y SbdM toN< tusIN DrmI mÈny jAvoNgy= tuhA.y SbdM
kItA sI=Ó 24
37
toN tuhA.A doSI ho, dA inr,A kItA jAvygA=Ó
FrIsIaM ny lokM ^ es trHM kihÈidaM s¬i,aA
aty aAiKaA< Ò`h baAl-zbUl dy SAsk dI shAetA nAl lokM iv|coN BUtM ^ k|>dA hY=Ó 25
pr `s ny `nHM dI soc-ivcAr jA,ky `nHM ^
whUdIaM ny iwsU toN inSAn mÈigaA 38
(mrkus 8:11–12; lUkA 11:29–32)
td kuJ nym dy `pdySkM aty FrIsIaM ny pu%iCaA<
aAiKaA< Òhr `h rAj< jo aAp,y aAp nAl l/dA hY<
Ògur
nSq ho jAvygA< aty `h Sihr jM pirvAr< jo aAp,y
hM=Ó
aAp nAl l/dA hY< K/HA nhIN ho skdA=
26
aty jy SYtAn
39
iwsU ny `%tr id|tA< ÒduSq aty pApI lok hI inSAn
aAp,y hI BUtM ^ bAhr D|kdA hY< tM SYtAn aAp,y hI
vjoN kirSmA vyK,A locdy hn= pr `nHM lokM ^ sbUt
iùKlAF l/ irhA hY= es trHM `s dA rAj nhIN cl
vjoN koE inSAn nhIN id|tA jAvygA< isvA `s inSAn
skdA?
dy< jo nbI wUnAh nAl vApiraA=
27
jykr mYN BUtM ^ k|>, vAsty baAl zbUl
40
ijvyN ik wUnAh
dI SktI dI vrtoN krdA hM< tM t¬hA.y cyly BUt k|>,
itÈn idn aty itÈn rAt v|.I m|CI dy i>|. iv|c irhA<
vAsty iks SktI dI vrtoN krdy hn? es lE t¬hA.y
`sy trHM mn|uK dA pu|tr vI itÈn idn aty itÈn rAt
aAp,y lok eh sAibt kr idÈdy hn ik t¬sIN Zlt ho=
DrtI dy aÈdr rhygA=
41
nInIvAh dy lok aty `h lok
m|tI 12:42-13:17
992
jo a|j ij`Ndy hn< inr,y dy idn `%Q K/y ho,gy aty
bIj irhA sI tM kuJ bIj bIjdy hoxy s/k v|l i.|g
enHM ^ doSI QihrA`,gy ik`N ik wUnAh dA pRcAr
pX< pÈCI aAxy ty `h i.gy hoxy bIj cuZ gxy= kuJ
s¬,ky `nHM ny aAp,y jIvn bdl lX= aty mYN t¬hA^
bIj pTrIlI zmIn ty i.|g pX aty `nHM ^ kAFI KAd
d|sdA hM ik koE wUnAh toN vI v|.A e|Ty hY=
d|K,
nA imlI= `%Ty bIj bhut jldI `%gy ik`N ik zmIn
dI rA,I vI es pI/HI dy lokM nAl inr,y dy idn `%Q
kAfI .u\GI nhIN sI= pr jdoN sUrj ci/HaA< tM bUqy s/
K/HI hovygI aty `h idKAvygI ik t¬sIN Zlt ho= ik`N
gX< `h es lE mry ik`N ik `nHM dIaM j/M .UG \ IaM
ik `h dUr-dUrAi.P sulymAn dA `pdyS sun, aAE
nhIN sn= aty kuJ bIj k\i.aM iv|c i.|g gxy
sI aty mYN t¬hA^ d|sdA hM ik koE sulymAn toN vI v|.A
k\i.aAlIaM JA/IaM vDIaM aty `nHM ny p¯idaM ^ dbA
e|Ty hY=
ilaA= kuJ bIj c\gI zmIn iv|c i.|gy pX= `h p¯dy
42
5
6
7
8
b, gX aty anAj pYdA kItA= kuJ p¯idaM toN sO gu,A
43
a|j dy lok duSq hn
v|D anAj pYdA hoeaA< kuJ toN s|Q gu,A v|D aty kuJ
(lUkA 11:24–26)
toN tIh gu,A v|D aAnAj pYdA hoeaA= t¬sIN jo lok
9
Òpr jdoN duSq aAtmA mnu|K iv|coN inkl igaA
mY^ s¬,dy ho< s¬,o=Ó
hovy< tM `h KuSk TAvM iv|c aArAm BAldA ifrdA hY pr `s^ koE aArAm dI jgHA nhIN l|BdI=
44
td
eh aAKdA hY< ÔmYN aAp,y GroN< ij|To inkilaA sI< `%Ty
iwsU `pdyS lE idRSqAt
hI m¬/ jAvMgA=Õ aty jdoN `h m¬/ `s Gr prtdA hY
ik`N vrtdA sI
tM `h vyKdA hY ik `h Gr su\nA< JAi/aA aty s\viraA hoeaA hY=
45
10
td `h pRyt aAtmA jMdA hY aty aAp,y
toN vI v|D BY/Y s|t hor iBRSq aAtmy nAl ilaA`NdA hY=
(mrkus 4:10–12; lUkA 8:9–10)
tM cyilaM ny iwsU kol aA, ky `s^ ikhA< ÒtU\
`nHM ^ idRSqAt iv|c `pdyS ik`N idÈdA hY?Ó 11
ifr `h sAry aAtmy `s mnu|K aÈdr jA vsdy hn=
`s ny `nHM ^ `%tr id|tA< Òsvrg dy rAj dy
fyr `s mnu|K dA hAl pihlM nAloN vI v|D burA h\udA
BytM dI smJ t¬hA^ id|tI gE hY pr `nHM ^ nhIN
hY=Ó ehI duSq lokM nAl vAprygA jo a|j ij`Ndy hn=Ó
id|tI gE hY=
12
ik`N ik ijs kol hY< `s^ v|D id|tA
jAvygA= `h aAp,I zrUrt toN v|D pRApt krygA= pr
46
iwsU dy cyly hI `s dA pirvAr
ijs iksy kol nhIN hY< aty jo To/A ijhA `s kol hY< `s
(mrkus 3:31–35; lUkA 8:19–21)
toN `h vI lY ilaA jAvygA=
13
es lE mYN `nHM nAl
jdoN iwsU lokM nAl g|lM kr irhA sI< `s dI
idRSqMtM iv|c g|lM krdA hM ik`N ik `h vyKdy hoX
mAtA aty BrA `s nAl g|l krn lE bAhr K/oty
vI `h nhIN vyKdy aty s¬,dy hoX vI `h nhIN s¬,dy
hoX sn=
aty nA hI smJdy hn=
47
tM e|k b\dy ny `s^ aAiKaA< ÒbAhr tyrI
mAtA aty BrA tyry nAl g|l krnI cAhuÈdy hn=Ó 48
es lE jo wswAh ny aAiKaA
`nHM dy mAmly iv|c s|c hoeaA:
iwsU ny `s^ `%tr id|tA< ÒkO, hY myrI mAtA aty
kO, hn myry BrA?Ó
49
aty `s ny aAp,y cyly ivKAX
aty aAiKaA< ÒvyKo ehI myrI mAtA hY aty ehI myry BrA hn=
14
50
Ôt¬sIN lok hmySA s¬,dy rhoNgy pr smJogy nhIN= t¬sIN lok hmySA vyKdy rhoNgy pr dyKoNgy nhIN= 15
ik`N ik jo koE vI myry surgI iptA dI e|CA
pUrI krdA hY `hI myrA BrA< BY, aty mAtA hY=Ó
ik`N ik enHM lokM dy idl sùKt ho gX hn< enHM
dy k\n boly ho gX hn< aty enHM ny aAp,IaM a|KM b\d kr lEaM hn< tM jo eh aAp,IaM a|KM nAl nA vyK
iwsU dA bIj bIj, bAry `pdyS (mrkus 4:1–9; lUkA 8:4–8)
13
sk, aty aAp,y k\nM nAl nA s¬, sk,= aty myry kol vAps aA`, tM jo mYN `nHM ^ c\gA krM=Õ
`sy idn iwsU Gro inkl ky JIl dy ny/y jA
wsAwAh 6:9–10
2
bYQA= jdoN bhut BI/ `s dy aAs-pAs ek|QI
ho gE tM `h by/I ty c/H bYQ igaA aty sAry lok k\>y 3
16
pr t¬hA.IaM a|KIaM DÈn hn< ik`N jo `h vyKdIaM
ty K/Hy sn= iFr iwsU ny idRSqMt iv|c bhut sArIaM
hn aty t¬hA.yy k\n D\n hn ik`N jo `h s¬,dy hn=
g|lM smJAEaM= `s ny aAiKaA< ÒvyKo e|k iksAn
mYN t¬hA^ s|c d|sdA hM ik bhut sAry nbI aty c\gy
4
aAp,A bIz bIj, lE bAhr igaA= jdoN `h bIj
17
lokIN `h g|lM vyK,IaM cAhud È y sn jo t¬sIN hu, vyKIaM
993 hn= pr `nHM ny eh g|lM nA vyKIaM= `h g|lM sun,IaM
iwsU dA bhut sArIaM idRSqAtM nAl `pdyS dy,A
cAhud È y sn jo hu, t¬sIN s¬,dy ho pr `nHMH ny nA s¬,IaM= iwsU dI bIj bAry ivaAiKaA 18
m|tI 13:18-44
31
(mrkus 4:30–34; lUkA 13:18–21)
`s ny `nHM ^ e|k hor idRSqMt dy ky ikhA: Òsvrg
dA rAj e|k srHoN dy dA,y vrgA hY= e|k mnu|K ny es ^ ilaMdA aty aAp,y Kyt iv|c bIj id|tA=
(mrkus 4:13–20; lUkA 8:11–15)
32
eh sB
Òes lE bIj, vAly idRSqMt dA arT s¬,o=
bIzM toN CoqA hY pr jdoN bIz `%gdA hY< eh bAg dy
koE ivaktI rAj bAry `pdyS s¬,dA hY< pr es ^
sAiraM p¯idaM nAloN v|.A huÈdA hY= aty eh e|k ru|K
smJdA nhIN= tM duSq aA`NdA hY aty jo kuJ vI `s
b, jMdA hY= pÈCI aAky es dIaM SAKM iv|c aAp,y
dy idl iv|c bIijaA hoeaA pu|q lY jMdA hY= eh `hI
aAlH,y b,A`Ndy hn=Ó
19
hY jo rAh dy pAsy ty bIijaA igaA sI=
20
33
aty ijh/A
`s ny `nHM ^ e|k hor idRSqMt id|tI< Òsvrg
bIz pTrIlI DrtI ty bIijaA igaA sI< `h `s
dA rAj KmIr vrgA hY< ijs ^ e|k a¯rt ny lYky ds
ivaktI vrgA hY jo `pdyS s¬,dA hY aty J|q KuSI
iklo aAqy iv|c imlAeaA< aty KmIr sAry aAqy ^ `BAr
nAl `nHM ^ mÈn lYNdA hY=
idÈdA hY=Ó
21
pr `h ivaktI `pdySM
34
eh sArIaA g|lM iwsU rAhIN lokM ^
^ .U\iGaM nhIN lYNdA es nAl `h To/A icr hI rihÈdA
idRSqMt iv|c d|sIaM gEaM sn= `s ny idRSqAtM dA
hY= jdoN enHM `pdySM kArn `s^ du|K jM kSq dA
estymAl kIty ibnA lokM ^ kuJ nhIN d%isaA=
sAmH,A krnA pYNdA hY `h J|q aAp,A ivSvAs C|.
`vyN sI ijh/A bcn nbI ny kItA sI ik:
idÈdA hY=
22
35
eh
ijh/A bIj kÈi.aAilaM ty i.%igaA< `h
ÒmYN idRSqMtM iv|c aAp,A mUÈh KolMgA< mYN `nHM g|lM
`s ivaktI vrgA hY jo `pdyS ^ s¬,dA hY pr es
^ `%cArMgM< ijh/IaM ik dunIaM dy m¬|> toN gupt
izÈdgI dI ic\tA aty Dn dA mAeaA jAl `s `pdyS
rhIaM hn=
zbUr 78:2
dy vD, iv|c ivGn pA idÈdA hY= tM `h koE Fl pYdA nhIN kr skdA=
23
pr ijh/A bIz `pjA~ zmIn ty
iwsU k,k aty j\glI bUqI bAry idRSqMt
i.%igaA `h `s ivaktI vrgA hY jo `pdyS ^ s¬,dA
36
aty smJdA hY= `h zrUr c\gA fl idÈdA hY= koE sO gu,A< koE s|Q gu,A aty koE tIh gU,M Fl idÈdA hY=Ó
dI ivaAiKaA krdA iFr iwsU ny lokM ^ ivdA kItA aty Gr aA igaA
`s dy cyly `s kol aAX aty aAiKaA< ÒsA^ Kyt dI j\glI bUqI dI idRSqAt dI ivaAiKaA krky d|s=Ó
24
37
k,k aty j\glI bUqI bAry idRSqMt `s ny `nHM ^ e|k hor idRSqMt dy ky aAiKaA<
`s ny jvAb id|tA< Òijs ivaktI ny c\gA bIj
bIjaA `h mnu|K dA pu|tr hY=
38
Kyt dunIaM hY aty
Òsvrg dA rAj e|k aijhy mnu|K vrgA hY ijs ny
c\gy bIj< hkUmt dy pu|tr hn= aty j\glI bUqIaM
aAp,y Kyt iv|c c\gA bIj bIijaA=
duSq dy pu|tr hn=
25
pr jdoN sAry
39
aty `h vYrI ijs ny `nHM ^
lok su|ty hoX sn< `s dA vYrI aAeaA aty `s dI
bIijaA `h SYtAn hY= vA>I dA vylA jug dy aÈt dA
k,k iv|c j\glI bUqI bIj ky cilaA igaA= k,k
smM hY aty v|>, vAly prmyS¬r dy dUt hn=
26
40
vDI aty k,k dy is|qy vI vDy= aty `s dy nAL j\glI bUqI vI vDI=
27
Fyr mAlk dy nokr `s kol aAX aty
Òso ijs pRkAr j\glI bUqI ek|QI kItI jMdI hY
aty a|g iv|c fUkI jMdI hY< esy trHM es jug dy aÈt 41
aAiKaA< ÔSRI mAn jI< kI t¬sIN aAp,y Kyt iv|c c\gy
dy smyN hovygA=
bIz nhIN bIjy? tM fyr j\glI bUqI ik|To aAE?Õ
aAp,y rAj iv|coN pAp krA`, dy sAry kAr,A aty
28
Òmnu|K ny jvAb id|tA< Ôiksy vYrI ny aijhA kItA
mnu|K dA pu|tr aApi,aM dUtM ^
BY/IaM vstM aty pApIaM ty sAry kukrmIaM ^ ek%iQaM 42
hY=Õ nokrM ny pu%iCaA< ÔkI sA^ j\glI bUqIaM ^ ek|QA
krn lE G%lygA=
krn jA,A cAhIdA hY?Õ
mnu|K ny jvAb id|tA< ÔnhIN<
dy,gy= `%Ty `h lok ro,gy aty aAp,y dÈd pIs,gy=
jdoN t¬sIN j\glI bUqI ^ pu|qoNgy tM ho sdkA hY ik t¬sIN
td DrmI lok aAp,y iptA dy rAj iv|c sUrj vM{
k,k ^ vI pu|q su|qoN=
30
29
es lE vA>I t|k t¬sIN dohM
43
`h `nHM ^ a|g dy B|Qy iv|c s|uq
cmk,gy= ijh/y lok s¬, skdy hn sun,=
^ rly-imly vD, idP aty vA>I dy vyly< mYN kAimaM ^ aAKMgA< pihlM j\glI bUqI ^ ek|QA kro aty fUk, lE `s dA pUlA b\nHo= aty Fyr k,k ^ ek|QA krky myry koQy iv|c jmHM kro=ÕÓ
44
KzAinaM aty motIaM bAry idRSqMt Òsvrg dA rAj `s KzAny vrgA hY ijh/A Kyt
iv|c l¬¬ikaA hoeaA hY= jdoN e|k mnu|K ny es ^ l|B
m|tI 13:45-14:14
994
ilaA< `s ny es ^ Kyt iv|c fyr d|b id|tA= `h bhut
bhuty kirSmy nA kIty ik`N ik `nHM ny ivSvAs nhIN
KuS sI ik `s ny `s Kyt ^ KrId, vAsty aAp,A sB
kItA=
kuJ vyc id|tA< jo `s kol sI= 45
Òfyr svrg dA rAj `s vpArI vrgA hY jo ik
c\gy motIaM ^ l|B irhA sI=
46
hyrodys ^ iwsU bAry Kbr
jd `s^ e|k motI
BAry dAm dA imilaA tM jA ky aAp,A sB kuJ vyc-vq ky `s ny `h motI m¬|l lY ilaA=
(mrkus 6:14–29; lUkA 9:7–9)
14
`s smyN rAjy hyrodys< glIlI dy SAsk ny 2
iwsU dI Kbr s¬,I= `s ny aAp,y nokrM ^
aAiKaA< Òeh mnu|K bpitsmA dy, vAlA wUh\nA hY= 47
m|CI dy jAl bAry e|k idRSqMt
`h zrUr m¬ridaM iv|coN jI `%iQaM hY= esy lE es
Òsvrg dA rAj e|k jAl vrgA vI hY< ijh/A
iv|c aijhIaM cmtkArI SktIaM k\m kr rhIaM hn=Ó
JIl iv|c pAeaA hoeaA hY= `s jAL ny v|KrI pRkAr dIaM m|CIaM F/IaM=
48
jdoN `h Br igaA tM mCyry
jAl ^ k\>y `%ty iK|c ky lY aAxy aty bYQ ky cÈgIaM m|CIaM ^ bAlqI iv|c jmA kItA aty iFjUl ^ pry su|q id|tA=
49
wUh\nA bpitsmA dy, vAly dI m¯t
3
hyrodys ny aAp,y BrA iFilpu|s dI tIvIN hyroidwAs
so dunIaM dy aÈt dy smyN vI aijhA hovygA=
dy kAr, wUh\nA ^ F/ ky b\inHaA aty kYd iv|c pA id|tA
dUt jA,gy aty c\gy lokM iv|coN duSqM ^ alg kr
sI= `s ny wUh\nA ^ es lE kYd kItA ik`N ik<
dy,gy=
aty `h `nHM ^ a|g dy B|Qy iv|c suq dy,gy=
wUh\nA ny `s^ aAiKaA< ÒhyroidwAs ^ r|K,A t¬hA^
`s jgHA ty lokM ^ ro,A pvygA aty aAp,y dÈd pIs,y
wog nhIN=Ó `h wUh\nA ^ mArnA cAhuÈdA sI< pr `h
pY,gy=Ó
lokM toN .rdA sI ik`N ik `nHM ny wUhn \ A ^ nbI smiJaA
51
50
iwsU ny aAp,y cyilaM ^ pu%iCaA< ÒkI t¬sIN eh
sB g|lM smJdy ho?Ó cyilaM ny jvAb id|tA< ÒhM< asIN smJdy hM=Ó 52
4
5
hoeaA sI= 6
pr hyrd o s y dy jnmidn ty hyrio dwAs dI DI< hyrd o s y
aty `s dy mihmAnM vAsty n|cI= hyrodys `s toN bhut 7
td `s ny `nHM ^ ikhA< Òes lE hryk nym dy
pRs\n hoeaA= tM hyrodys ny sONh KAky `s^< jo kuJ vI
`pdySk< ijs ^ es svrg dy rAj bAry isiKaA
`h mÈgy< dy, dA ekrAr kItA= `s dI mM ny `s^
id|tI gE hY< `h Gr dy mAlk vrgA hY< ijh/A aAp,y
d%isaA hoeaA sI ik `h kI mÈgy< tM `s ny aAiKaA<
KzAny iv|coN nvIaM< aty purA,IaM cIzM bAhr k|>dA
Òhu,y e|Ty TAl ty r|K ky mY^ wUh\nA bpitsmA dy, vAly
hY=Ó
dA isr id`=Ó hyrodys `dAs ho igaA< pr aAp,IaM
8
9
sONhM dy kAr, aty `nHM lokM dy kAr,< ijh/y `s dy iwsU dI aAp,y Gr v|l vApsI 53
nAl bYQy hoX sn< `s ny hukm id|tA ik `s dI byntI t¬r\t pUrI kItI jAvy=
(mrkus 6:1–6; lUkA 4:16–30)
jdoN iwsU ny eh idRSqMt pUry kIty tM `h `ToN
t¬r ipaA=
54
10
aty `sny mnu|KM ^ Byj ky
kYdKAny iv|c wUh\nA dA isr v|>vA su%iqaA=
11
iFr
iwsU `s ngr iv|c igaA ij|Ty `h v|.A
`s dA isr TAl iv|c ilaMdA igaA aty `s dI ku/I
hoeaA sI aty `sny `nHM ^ `nHM dy pRArTnA sTAnM
^ id|tA igaA aty `h eh isr aAp,I mM hyroidwAs
iv|c `pdyS dy,y SurU kr id|ty= tM `h lok hYrAn ho
kol lY gE=
gX aty pu%iCaA< Ò`s ny kirSmy krn dA eh igaAn
aty `s^ d%ibaA aty aA, ky iwsU ^ Kbr id|tI=
aty SktI ik|ToN pRApt kItI hY?
55
es dy BAE wAkUb< wUsuF< Sm~n aty whUdA nhIN hn?
wUh\nA dy cyilaM ny `%Ty jAky loT cu|kI
BlA eh trKA, dA
pu|tr nhIN< aty es dI mM mirwm nhIN khA`NdI aty 56
12
aty `s dIaM sArIaM BY,M BlM sA.y kol nhIN
hn? fyr `s^ eh sB kuJ ik|To imilaA?Ó
57
eÈJ
`nHM ny iwsU ^ kbUl, toN enkAr kr id|tA=
iwsU dA pÈj hzAr ^ Bojn krA`,A 13
(mrkus 6:30–44; lUkA 9:10–17; wuh\nA 6:1–14)
jdoN iwsU ny eh s¬i,aA tM `h `s TM toN e|klA
by/I `%ty bYQ ky e|k ekMt TM ^ clA igaA= aty eh s¬, ky lok ngrM toN `s dy ip|Cy pYdl t¬r pxy=
14
jdoN
pr iwsUU ny `nHM ^ aAiKaA< Òiksy nbI ^ `s dy
`h by/I toN `%tiraA< `%Ty `s ny bhut v|.I BI/
aAp,y Sihr jM aAp,y Gr iv|c nhIN sitkAiraA jMdA=
vyKI= `s ny `nHM lE trs mihsUs kItA aty `nHM dy
bAkI lok `s dA sitkAr krdy hn=Ó
rogI lokM ^ c\gA kItA=
58
`%Ty iwsU ny
995 15
m|tI 14:15-15:9 32
jdoN SAm hoE tM cyilaM ny `s kol aA, ky ikhA<
jdoN `h by/I ty c/H gX tM p¯, T\m gE=
33
fyr<
Òeh `jA/ TM hY aty hu, kuvylA ho igaA hY lokM ^
`h ijh/y by/I iv|c sn< `nHM ny `sdI `pAsnA kItI
Byj id` tM jo `h ipÈ.M ^ jA sk,= aty aAp,y lE
aty aAiKaA< Òs|cm¬|c tU\ prmyS¬r dA pu|tr hYN=Ó
KA,A-dA,A m¬|l lY,=Ó 16
pr iwsU ny `nHM ^ jvAb id|tA< Ò`nHM dy jA, dI
iwsU kE ibmAr lokM ^ rAzI krdA hY
lo/ nhIN= t¬sIN `nHM ^ KA, ^ dyvo=Ó 17
cyilaM ny ikhA< Òpr xyTy sA.y kol isrF pÈj roqIaM
aty do m|CIaM hn=Ó
18
iwsU ny aAiKaA< Ò`h roqIaM ty
m|CIaM myry kol ilaAP=Ó 19
34
(mrkus 6:53–56)
`h JIl dy pAr l\G ky g\nysrt dI DrtI `%ty
`try=
35
jdoN `ToN dy lokM ny `s^ pCAi,aA< tM `nHM
ny aAsy pAsy dy elAikaM iv|c ùKbr FYlA id|tI ty `nHM
fyr iwsU ny BI/ ^ GAh `%ty bYQ, dA hukm id|tA=
ny aAp,y sAry ibmAr lokM ^ `s kol ilaMdA=
36
`nHM
`s ny pÈj roqIaM ty do m|CIaM lEaM: `s ny akAS
ny iwsU ^ byntI kItI ik `h isrF `nHM ^ `s dy cyly
v|l vyiKaA aty Bojn lE prmyS¬r dA SukrAnA kItA=
dA p|lA Coh, dI aAigaA dyvy< `nHM sB ny< ijÈnHM ny
iFr iwsU ny roqIaM v\.IaM aty cyilaM ^ dy id|tIaM=
CoihaA< c\gy ho gxy=
aty cyilaM ny `h roqIaM lokM iv|c v\. id|tIaM=
20
sB
lokM ny r|j ky KADA< KA, toN bAad cyilaM ny bcIaM
pRBU dy nym aty lokM dIaM rItM
hoEaM roqIaM dy quki/aM nAl bArM qokrIaM BrIaM=
(mrkus 7:1–23)
21
`%Ty a¯rtM aty b|cy imlA`, toN ibnM ijnHM ny Bojn
kItA= kul pÈj hzAr aAdmI sn=
15 2
td kuJ FrIsI ty nym dy `pdySk iwsU kol aAxy= `h wrUSlm toN `s kol aAxy ty ikhA=
Òtyry cyly sA.y v.yiraM dI rIt dI `l\G,A ik`N
iwsU JIl `%ty cldA hY 22
krdy hn? tyry cyly Bojn KA, toN pihlM h|T ik`N nhIN DoNdy?Ó
(mrkus 6:45–52; wUhÈnA 6:15–21)
3
`s toN bAad< iwsU ny cyilaM ^ by/I iv|c bYQ,
lE ikhA aty aAiKaA ik `h JIl pAr l\G jA, aty `%Ty `s dA eÈtzAr krn=
23
BI/ ^ dUr Byj, toN
pr `s ny `nHM ^ `%tr id|tA< Òt¬sIN vI aAp,I
rIt nAl prmyS¬r dy hukm dI `l\G,A ik`N krdy ho? 4
prmyS¬r ny FrmAeaA hY ik< Ôt¬sIN aAp,y iptA aty
bAad< pRArTnA krn lE `h iblkul ek|lA phA/
mAtA dA aAdr kro<* aty prmySr ¬ ny eh vI FrmAeaA
`%ty c/H igaA= jdoN SAm hoE< `h `%Ty e|klA hI sI=
hY ik ijh/A vI mnu|K iptA jM mAtA ^ mÈdA booly `h
by/I pihlM hI k\>y toN bhut dUr sI= lihrM dy kAr,
jAnoN mAiraA jAvy=Õ * pr t¬sIN `pdyS idÈdy ho ik
by/I m¬sIbt iv|c sI= hvA `lqI idSA toN vg rhI
ijh/A ivaktI aAp,y iptA jM mAtA ^ aAK skdA hY<
sI=
myry kol kuJ hY jo mYN t¬hA.I shAetA lE estymAl
24
25
svyr dy itÈn aty Cy dy ivckAr iwsU JIl dy
`%ty t¬rdA hoeaA aAp,y cyilaM kol aAeaA=
26
5
jdoN
kr skdA hM pr eh mYN t¬hA.I shAetA krn lE
`s dy cyilaA ny `s^ JIl dy `pr t¬ridaM vyiKaM
estymAl nhIN krMgA= mYN eh prmyS¬r ^ dyvMgA=
GbrA ky aAK, l|gy< Òeh koE BUt hY=Ó `h .r nAl
t¬sIN `s b\dy ^ aAp,y iptA dA sitkAr nA krn dA
cIk `%Qy= 27
`pdyS idÈdy ho= es trHM< t¬sIN aAp,I pr\prA kAr,
pr iwsU ny J|q `nHM ^ aAiKaA< ÒGbrAP nAÚ
eh mYN hM< .ro nA=Ó
28
td ptrs ny jvAb id|tA<
ÒpRBU jI< jykr eh s|cm¬|c t¬sIN ho< tM mY^ pA,I `%ty t¬rky aAp,y kol aA`N, dA aAdyS dyvo=Ó 29
6
wsAwAh ny t¬hA.yy bAry QIk ag\m vAk kItA hY ik: 8
Ôeh lok aAp,y bu|lM nAl myrA aAdr krdy hn<
iwsU ny ikhA< Òptrs< aA jAÚÓ td by/IPN `trn
toN bAad ptrs pA,I `%ty iwsU v|l ^ t¬iraA=
7
prmyS¬r dy hukmM ^ ivarT kr id|tA hY= hy kpqIP;
30
pr
pr enHM dA idl mYToN dUr hY= 9
`h iksy cIz vAsty myrI `pAsnA nhIN krdy ik`N
jdoN ptrs pA,I ty t¬iraA tM< `s ny BArI hvA dA
ik `h mnu|K dIaM b,AEaM rItM dA `pdyS idÈdy
bu|lA vyiKaA aty .r igaA aty pA,I iv|c .u|b, l|gA=
hn=ÕÓ
wsAwAh 29:13
ptrs cIikaA< ÒpRBU jI< mY^ bcAPÚÓ 31
iwsU ny `s^ aAp,y h|T nAl cu%ikaA aty aAiKaA<
ÒtY^ G|q ivSvAs hY= tU\ S|k ik`N kItA?Ó
Òt¬sIN aAp,y ... aAdr kroÓ kUc 20:12; ibvsTA 5:16 Òijh/A mn¬|K ... mAiraA jAvyÓ kUc 21:17
m|tI 15:10-16:1 10
996 27
`s ny lokM ^ kol s|d ky `nHM ^ aAiKaA< Òs¬,o
aty smJoÚ
11
jo kuJ vI mnu|K dy mUÈh aÈdr jMdA hY `h
mAlk dI myz toN i.|gy roqI dy quk/y KMdy hn=Ó 28
`s^ aSuD | nhIN b,A`NdA< sgoN jo kuJ vI `s ivaktI dy mUhoN inkldA hY `h `s^ aSuD b,A`NdA hY=Ó 12
`s ny aAiKaA< ÒhM pRBU jI< pr ku|ty vI aAp,y td iwsU ny `%tr id|tA< Òhy bIbI tyrI aAsTA
v|.I hY= ijvyN tU\ cAhyN `vyN hI hovy=Ó e`N `s dI DI
td cyly iwsU kol aAX aty pu%iCaA< ÒkI t¬hA^
`sy vyly hI c\gI ho gE=
ptA hY ik jo kuJ t¬sIN aAiKaA sI< frIsI `s^ s¬,ky nrAz ho gX sn=Ó 13
29
iwsU ny ikhA< Òhryk bUqA jo myry surgI iptA ny
nhIN lAeaA so j/o pu%iqaA jAvygA=
14
FrIsIaM toN
iwsU dA bhut sAry lokM ^ QIk krnA iwsU `%To t¬r ky glIlI JIl dy ny/y aAeaA< aty
phA/ `%ty c/Hky `%Ty bih igaA= 30
dUr rho= `nHM ^ C|. dyvo= `h aÈnHy lokM dy aÈnHy aAgU
bhut sAry lok `s kol aAxy= `h aAp,y nAl
hn= aty jykr e|k aÈnAH aAdmI dUsry aÈnyH dI rAhnumAE
l\gi/aM< aÈinHaM< qui\ .aM< gUi\ gaM aty hor bhut sAiraM
krdA tM dovyN hI qoxy iv|c i.|g,gy=Ó
^ lYky aAxyy= aty `nHM ^ iwsU dy crnIN lAeaA aty
15
ptrs ny pu%iCaA< Òjo kuJ t¬sIN lokM ^ ikhA sA^
`s dA arT d|so=Ó 16
iwsU ny `nHM sAiraM ^ c\gA kItA=
31
lokM ny vyiKaA
ik gU\gy bol rhy hn< qu\.y c\gy huÈdy hn< l\g/y t¬rdy hn
`s ny ikhA< ÒdUjy lokM dI trHM kI hAly vI t¬hA^
smJ,A m¬Sikl hY=Ó
17
kI t¬sIN eh nhIN jA,dy ik jo
aty aÈnHy vyKdy hn tM hYrAn hoXy aty `nHM ny esrAxyl dy prmyS¬r dI `stit kItI=
kuJ mUÈh iv|c pYNdA hY `h i>|. iv|c jMdA hY< aty fyr bAhr aA`NdA hY aty pKAny iv|c jMdA hY?
18
pr
iwsU dA cAr hzAr toN v|D lokM ^ Bojn krA`,A
ijh/IaM g| l M mU È h o N inkldIaM hn< `h idlo N
32
aA`NdIaM hn< aty eho g|lM mnu|K ^ aSu|D b,A idÈdIaM hn=
19
(mrkus 8:1–10)
td iwsU ny aAp,y cyilaM ^ kol s|d ky ikhA<
ik`N ik sArIaM burIaM g|lM< ijvyN<
ÒmY^ lokM `%ty trs aA`NdA hY< ik`N ik eh itÈnM
duSq ivcAr< ktl< bdkArI< ijnsI gunAh< corI krnA<
idnM toN myry nAl rih rhy hn< aty enHM dy kol KA,
JUQ bol,A aty B\.I krnI< ivaktI dy idloN hI
^ kuJ nhIN aty mYN nhIN cAhuÈdA ik enHM ^ B|uiKaM
aA`NdIaM hn=
ivdA krM< ikty `h rsty iv|c hI Bu|K dy mAry byhoS nA
20
eho g|lM hn ijh/IaM mnu|K ^
33
aSuD | b,A`NdIaM hn< pr ibnA h|T DoeaM roqI KA,I<
ho jA,=Ó
cyilaM ny iwsU ^ jvAb id|tA< ÒasIN enHM
mnu|K ^ aSu|D nhIN b,A`NdI=Ó
sAry lokM dy KA, lE kAFI Bojn es bIaAbAn jgHA iv|c ik|ToN pRApt kr skdy hM?Ó 34
iwsU dA e|k ZYr whUdI a¯rt ^ bcA`,A 21
(mrkus 7:24–30)
iwsU `%ToN c|l ky sUr aty sYdA dy elAky iv|c
igaA=
22
`s elAky iv|coN e|k knAnI a¯rt aAE aty
`%cI dy,y iwsU ^ bolI< Òhy pRBU< dA~d dy pu|trÚ myry
td iwsU ny `nHM ^ pu%iCaM< Òt¬hA.y kol ikÈnIaM
roqIaM hn?Ó `h bol=y < Òs|t roqIaM aty To/IaM in|kIaM m|CIaM hn=Ó 35
36
td iwsU ny BI/ ^ hyQM zmIn ty bYQ, ^ ikhA=
td `hny s|t roqIaM aty m|CIaM lEaM aty prmySr ¬
`%ty dwA kro myrI DI dA BUt dy sAX nAl burA hAl
dA Sukr krky to/IaM aty cyilaM ^ id|tIaM aty cyilaM
hY=Ó
ny lokM iv|c v\.IaM=
23
pr iwsU ny jvAb iv|c `s a¯rt ^ e|k vI Sbd
37
sB lokM ny r|j ky KADA< aty
`s dy cyilaM ny bcy hoxy Bojn nAl s|t qokrIaM 38
nA aAiKaA= `s dy cyly `s kol aAX aty `s^ byntI
BrIaM=
kItI< Òbu/HI ^ kho ik `h clI jAvy= `h sA.A ip|CA
toN G|q cAr hzAr aAdmI sn=
krdI hoE rOlA pA rhI hY=Ó
krky `h by/I `%ty c/H igaA aty mgdAn dy elAky
24
td iwsU ny aAiKaA< ÒmY^ isrF esrAxyl dIaM
a¯rtM aty b%icaM dy KA, toN Cu|q `%Ty G|q 39
ifr lokM ^ ivdA
iv|c aAeaA=
guaAcIaM hoEaM By.M lE G%ilaA igaA hY=Ó 25
pr `h iwsU kol aAE aty `s dy a|gy m|TA qyk ky
whUdI aAgUaM ny iwsU dA emithAn ilaA
bolI< ÒpRBU jI< myrI shAetA kro=Ó 26
tM iwsU ny `%tr id|tA< ÒbAlkM dI roqI lYky ktUiraM
a|gy su|q,I c\gI nhIN hY=Ó
(mrkus 8:11–13; lUkA 12:54–56)
16
FrIsIaM aty sdUkIaM ny iwsU kol aA,ky prtA`, lE `s a|gy ardAs kItI ik sA^
997
m|tI 16:2-24
2
koE cmtkArI inSAn ivKAvo= pr `s ny `nHM ^
ptrs ny ikhA iwsU hI msIh hY
`%tr id|tA< ÒjdoN t¬sIN .u|bdy sUrj ^ vyKdy ho< tM
13
t¬sIN jA,dy ho ik mosm ikvyN dA hovygA= jykr akAS lAl hovy< tM t¬sIN aAKdy hoN ik m¯sm c\gA hovygA= 3
aty jykr svyry akAS lAl aty b|dlvAE hovy tM
(mrkus 8:27–30; lUkA 9:18–21)
kYsrIaA iFil|pI dy elAky iv|c aAky iwsU ny aAp,y
cyilaM ^ pu%iCaA< ÒlokIN iks ^ aAKdy hn ik `h mnu|K dA pu|tr hY?Ó 14
t¬sIN aAKdy ho ik eh mINh vAlA idn hovygA= eh sB
`h boly< ÒkoE tM wUh\nA bpitsmA dy, vAly ^
m¯sm dy idn hn= ijvyN t¬sIN enHM sAry idnM dy aAkAS
kihÈdy hn aty koE XlIwAh aty koE iwrimwAh jM
^ vyKdy ho aty jA,dy ho ik enHM dy kI arT hn itvyN
nbIaM iv|coN iksy e|k ^=Ó 15
hI< jo kuJ hu, vApr irhA hY< eh vI sB inSAn hn< 4
pr t¬sIN enHM inSAnM toN anjA, ho= es pI/HI dy
mYN kO, hM?Ó 16
duSq atyy pApI lok cmtkAr cAhuÈdy hn pr lokM ^ wUnAh dy inSAn* toN ibnA hor koE inSAn nhIN
Sm~n ptrs ny `%tr id|tA< Òt¬sIN msIh ho<
jI~Ndy prmyS¬r dy pu|tr ho=Ó 17
ivKAeaA jAvygA=Ó td `h `nHM ^ C|. ky cilaA igaA=
`s ny `nHM ^ ikhA< Òpr t¬sIN mY^ kI kihÈdy ho ik
iwsU ny `s^ `%tr id|tA< ÒtU\ DÈn hY wUnAh dy
pu|tr Sm~n= ik`N ik eh g|l tY^ mnu|K duaArA nhIN pRgqAE gE sgoN myry iptA duaArA jo ik svrg iv|c hY=
18
mYN vI tY^ aAKdA hM ik tU\ ptrs* hYN< aty
iwsU dI whUdI aAgUaM dy ivru|D ictAvnI
mYN aAp,I klIiswA es c|qAn `%pr b,AvMgA= m¯t
(mrkus 8:14–21)
dI SktI kdI vI myrI klIiswA ^ hrA`, dy kAibl
5
cyilaM ny JIl pAr kr lE< pr roqI ilaA`,I 6
nhIN hovygI=
19
mYN tY^ svrg dy rAj dIaM ku\jIaM
Bu|l gxy= eslE iwsU ny `nHM ^ aAiKaA< Òscyt
dyvMgA= jo inr,A tU\ DrtI `%ty kryNgA prmySr ¬ duaArA
rhoÚ FrIsIaM aty sdUkIaM dy KmIr toN aAp,y aAp ^
kItA inr,A hovygA= ijs m¬aAFI dA ekrAr tU\ DrtI
bcAP=Ó
ty kryNgA `h prmySr ¬ duaArA id|tI gE mAFI hovg y I=Ó
7
cyilaM ny e|k dUjy nAl ivcAr kItA aty aAiKaA<
Ò`s ny aijhA eslE aAiKaA hovygA ik`N ju asIN
20
td iwsU ny aAp,y cyilaM ^ KbrdAr kItA ik `h
iksy ^ nA kih, ik `hI msIh hY=
roqI ilaA`,I Bu|l gX hM?Ó 8
pr iwsU ny eh jA,ky ikhA< Òhy To/I prtIt vAilP<
t¬sIN roqI nA ho, krky aAps iv|c kI ivcArM krdy 9
pX hoN? kI ajy vI t¬sIN nhIN smJy? kI t¬hA^ wAd
iwsU aAp,I m¯t bAry ag\m vAk krdA 21
(mrkus 8:31–9:1; lUkA 9:22–27)
`s smyN toN< iwsU ny aAp,y cyilaM ^ vrn, krnA
nhIN ik mYN pÈj roqIaM nAl pÈj hzAr lokM dI Bu|K
SurU kItA ik `s^ wrUSlm zrUr jA,A pvygA< aty
imqAE sI? kI t¬hA^ wAd nhIN ik bcy hoX Bojn nAl
bzurg whUdI aAgUaM< prDAn jAjkM< aty nym dy
t¬sIN ikÈny qokry Bry sn=
kI t¬hA^ wAd nhIN mYN s|tM
`pdySkM duaArA bhut kSq J|l,y pY,gy= aty eh
roqIaM nAl cAr hzAr lokM dI Bu|K imqAE sI? kI
vI d%isaA ik `h mAiraA jAvygA pr mrn dy tIjy
t¬hA^ wAd nhIN ik bcy hoX Bojn nAl t¬sIN ikÈny qokry
idn `h Fyr jI `%QygA=
Bry sn?
11
10
tM t¬sIN ik`N nhIN smJdy ik mYN t¬hA^
22
td ptrs `s^ e|k pAsy lY jAky `s^ iJ/k,
roqI bAry nhIN aAK irhA sI? pr mYN t¬hA^ FrIsIaM
l|gA< ÒpRBU< prmyS¬r t¬hA^ `nHM g|lM toN bcAvy= eh
aty sdUkIaM dy KmIr bAry huiSaAr rih, lE kih
kdy vI t¬hA.y nAl nA vApryÚÓ
irhA sM=Ó 12
23
iwsU m¬i/aA aty ptrs ^ aAiKaA< Òhy SYtAn<
fyr `h cyly jA, gX ik `h `nHM ^ roqI iv|c
mYToN dUr cilaA jA= tU\ myrI shAetA nhIN kr irhA< tU\
vrty jA, vAly KmIr toN sAvDAn rih, lE nhIN
pRBU dy bcnM dA iDaAn nhIN kr irhA sgoN tU\ `nHM
aAK irhA sI= asl iv|c `h `nHM ^ FrIsIaM aty
g|lM lE iFkrmÈd hYN ijnHM ^ lok zrUrI smJdy hn=Ó
sdUkIaM dy `pdySM dy iKlAF aAp,y-aAp dI r%iKaA
td iwsU ny aAp,y cyilaM ^ aAiKaA< ÒkoE myry
krn lE kih irhA sI= wUnAh dy inSAn wUnAh dy v|.I m|CI dy pyq iv|c itÈn idn iwsU dy kbr ivcly itÈn idnM vrgy hn=
24
ip|Cy aA`,A cAhuÈdA hY< tM `s ^ `nHM g|lM ^ ÔnMhÕ aAK,I pvygI ijnHM ^ `h cAhuÈdA hY= `s ivaktI ^ ptrs dA arT Òc|qAnÓ hY=
m|tI 16:25-17:23
998
`h slIb kbUl krnI cAhIdI hY jo `s ^ id|tI gE
`nHM `s^ nhIN pCAi,aA= aty lokM ny< jo bdI `h
hY aty myrA ip|CA krnA cAhIdA hY=
kr skdy sI< `s nAl kItI= esy trHM mnu|K dA pu|tr
25
ik`N ik ijh/A
13
aAp,I jAn bcA`,A cAhygA `h `s ^ guaA dyvg y A=
vI `nHM h|To du|K pAvygA=Ó
aty hr `h ivaktI jo myry lE aAp,I jAn guaAvygA
ik iwsU dA BAv wUh\nA bpitsmA dy, vAly toN hY ik
`h `s^ pA lvygA=
`hI asl iv|c xylIwAh sI=
26
iksy ivaktI ^ kI lAB hovg y A
td cyilaM ^ smJ pE
jykr `h sArI dunIaM ij|t lvy< pr aAp,y pRA, guaA lvy? ivaktI aAp,y pRA, vAps lY, lE kuJ vI nhIN dy skdA=
27
mnu|K dA pu|tr aAp,y dUtM smyt
aty iptA dI mihmA nAl m¬/ aAvygA= aty `s vkt mnuK | dA put | r hr e|k ^ `s dI krnI dA fl dyvg y A= 28
mYN s|c m¬|c t¬hA^ s|c aAKdA hM ik eTy K/y lokM
iwsU dA bImAr b|cy ^ QIk krnA 14
(mrkus 9:14–29; lUkA 9:37–43)
jd iwsU aty `s dy cyly BI/ kol vAps prty tM
e|k mnu|K `s dy kol aAeaA aty `s a|gy go.y invA 15
iv|coN kuJ lok mrn toN pihlM mnu|K dy pu|tr ^ aAp,y
ky boilaA<
pRBU jI< Òmyry pu|tr `%ty dwA kro ik`N ik
rAj nAl aA`NdA vyK,gy=Ó
`h imRgI dy mAry bhut du|K pA`NdA hY= `h tM bhut vArI a|g iv|c jM pA,I iv|c i.|g pYNdA hY=
17
16
mYN `s^
iwsU mUsA aty xylIwAh dy nAl
t¬hA.y cyilaM kol ilaAeaA sI< pr `h `s^ c\gA
(mrkus 9:2–13; lUkA 9:28–36)
nA kr sky=Ó
iCaM idnM bAad< iwsU ny ptrs< wAkUb aty
17
td iwsU ny `%tr id|tA< Òt¬hA^ ivSvAs nhIN hY=
`s dy BrA wUh\nA ^ ilaA aty `nHM ^ e|k
t¬hA.A jIvn >Èg Zlt hY= ikÈnA icr mY^ t¬hA.y nAl
`%cy phA/ ty lY igaA= `nHM cyilaM dy sAmH,y iwsU
rih,A pvygA? ikÈnA icr mYN t¬hA.y nAl sbr toN k\m
bdl igaA= `s dA m¬|K sUrj vM{ cmikaA aty `s
lvMgA= b|cy ^ e|Ty ilaA`=Ó
2
3
dy k|p/y cAn, vrgy ic|qy ho gxy= fyr `nHM ^ do
18
tM iwsU ny b|cy aÈdrly BUt ^ sùKtI nAl iJ/ikaA=
aAdmI< mUsA aty XlIwAh< iwsU nAl g|lM krdy hoX
BUt b|cy iv|coN bAhr aAigaA aty `sy G/I b|cA c\gA ho
nzr aAX=
igaA=
4
td ptrs ny a|goN iwsU ^ aAiKaA< ÒpRBU jI sA.A
e|Ty ho,A c\gA hY= jy t¬sIN cAho tM e|Ty itÈn .yry b,AvM< e|k t¬hA.yy lE e|k mUsA lE e|k xylIwAh lE=Ó 5
19
Fyr jdoN iwsU ek|lA sI cyly `s kol aAX
aty pu|iCaA< ik asIN BUt ^ ik`N nA k|> sky? 20
`s ny `nHM ^ ikhA< Òt¬sIN `s b|cy iv|coN BUt
k|>, iv|c es lE nAkAmwAb rhy ik`N ik t¬hA.I
ajy ptrs bol hI irhA sI ik e|k jotmAn b|dl
inhcA kmzor sI= mYN t¬hA^ s|c aAKdA hM ik jy t¬hA.yy
ny `nHM `%pr CM kItI aty `s b|dl iv|coN e|k avAz
iv|c srHoN dy dA,y ijÈnI vI aAsTA hovy tM t¬sIN es
eh kihÈdI aAE ik< Òeh myrA pu|tr hY aty mYN es ^
phA/ ^ vI jy khoNgy< Ôe|ToN h|q ky `s TM clA jAÕ< tM
ipaAr krdA=Ó
`h cilaA jAvygA aty t¬hA.y lE koE vI k\m anho,A
6
jdoN cyilaM ny eh aAvAz s¬,I tM `h GbrA 7
nhIN hovygA=Ó
21
*
gX= `h mUDy mUÈh i.|g pxy= pr iwsU ny ny/y aA, ky 8
`nHM ^ CoihaA aty ikhA< Ò`%Qo aty .ro nA=Ó td `nhM ny aAp,IaA a|KM cu|kIaM tM `%Ty hor iksy ^
iwsU dA aAp,I m¯t bAry aYlAn
9
nhIN isrF iwsU ^ ek|lA dyiKaA= jdoN iwsU aty `s dy cyly phA/ toN hyQM aA rhyy sn< iwsU ny `nHM ^ aAdyS
22
(mrkus 9:30–32; lUkA 9:43–45)
bAad iv|c sAry cyly glIl iv|c ek|Qy hoX tM
id|tA< Òjd tIk mnu|K dA pu|tr m¬ridaM iv|coN nA jI
iwsU ny `nHM ^ ikhA< Òmnu|K dA pu|tr lokM dy h|T sONp
`%Qy< `s drSn dI g|l iksy ^ nhIN d|s,A=Ó
id|tA jAvygA=
10
td `s dy cyilaM ny `s toN pu%iCaA< Òfyr nym dy
`pdySk eh ik`N aAKdy hn ik msIh dy aA`, toN
23
aty `h mnu|K dy pu|tr ^ mAr s|uq,gy
aty `h ifr tIjy idn jI `N|QygA=Ó cyly eh s¬,ky b/y `dAs hoxy ik iwsU mAiraA jAvygA=
pihlM xylIwAh dA aA`,A zrUrI hY?Ó 11
iwsU ny `%tr id|tA< Ò`h QIk aAKdy hn ik `h
aAvygA aty sB kuJ bhAl krygA=
12
pr mYN t¬hA^
aAKdA hM< ik XlIwAh pihlM hI aA cu%ikaA hY pr
t¬k 21 kuJ wUnAnI p|tRIaM iv|c t¬¬k 21 joi/aA igaA hY= Ò`s trHM dI aAtmM isrf pRArTnA aty vrtM rAhIN bAhr aA`NdI hY=Ó
999 24
iwsU dA mihsUl dy, bAry `pdyS iwsU aty `sdy cyilaM dy kfrnAhUm aA`, toN
bAad< mÈdr dA kr `grAhu, vAly prts kol aAX aty aAiKaA< Òt¬hA.A gurU do .RAKmA* mÈdr dA kr idÈdA hY?Ó 25
m|tI 17:24-18:17
pAp krA`, dA kAr, b,dy hn= eh g|lM zrUr vAprnIaM cAhIdIaM hn= pr `s ivaktI ty hAe jo enHM g|lM dy vAprn dA kAr, b,dA hY= 8
Òjykr tuhA.A h|T jM pYr tuhAToN pAp krAvy< tM
es^ v|> ky su|q idP= tuhA.y vAsty e|k h|T jM pYr
ptrs ny `%tr id|tA< ÒhM< iwsU msUl idÈdA hY=Ó
nAl jIvn iv|c dAKl ho,A estoN ikty v|D lAhyv\d
jdoN ptrs Gr aÈdr aAeaA< `s dy bol, toN
hY ik tusIN donM h|TM-pYrM smyt hmySA LE nrkM dI
pihlM< iwsU boilaA aty `s^ pu%iCaA< ÒSm~n< tU\ kI
a|g iv|c su|qy jAvoN= jykr tuhA.I a|K pAp krAvy< tM
socdA hYN? DrtI dy rAjy ikÈnMH toN kr aty msUl vsUldy
es ^ k|> ky su|q idP= tuhA.y lE kA,A hoky jIvn
hn= aAp,y lokM toN jM dUsiraM toN?Ó
iv|c dAKl ho,A estoN ikty c\gA hY ik tusIN do a|KM
26
ptrs ny jvAb id|tA< Ò`h horM toN msUl vsUldy
hn=Ó
9
huÈidaM vI hmySA lE nrkM dI a|g iv|c su|q id|ty jAvoN=
iFr iwsU ny aAiKaA< Òes lE `nHM dy aAp,y lokM ^ Coq hY=
27
pr asIN msUlIaM ^ nArAz nhIN krnA
cAhuÈdy< es lE es >Èg nAl msUl adA kro< JIl ty jAP aty m|CIaM F/o= ijh/I m|CI tU\ pihlM F/yNgA
iwsU dA guaAcI By. bAry idRSqMt 10
(lUkA 15:3–7)
ÒsAvDAn rhoÚ enHM Coqy b%icaM ^ nFrt nAl
`s dA mUÈh KolHI aty cAr dRAKmA dA e|k is|kA imlygA=
nA vyKoÚ ik`N ik mYN t¬hA^ aAKdA hM ik enHM b%icaM
`h is|kA cu|kI aty msUlIX ^ dy dyvIN= es nAl myrA
dy dUt svrgM iv|c hn aty `h dUt hmySA `%ty myry
tyrA msUl id|tA jAvygA=Ó
surgI iptA nAl huÈdy hn=
18
12
11
*
Òt¬sIN kI smJdy ho? jykr iksy mnu|K kol sO By.M
iwsU ny d%isaA ik kO, mhAn hY
ho,< aty `nHM iv|co e|k By. guaAc jAvy< tM kI `h
(mrkus 9:33–37; lUkA 9:46–48)
ni/|nivaM By.M ^ phA/ ty C|.ky `s guacI hoE By. 13
`sy G/I cyly iwsU kol aAxy ty aAK, l|gy<
^ l|B, nhIN jAvygA?
Òsvrg dy rAj iv|c sBnA nAloN v|.A kO,
mnu|K guaAcI hoE By. ^ l|B lvy< tM `h aAdmI
hY?Ó td `s ny e|k Coqy b|cy ^ s%idaA aty `s^
ni/|nivaM By.M nAloN< ijh/IaM guaAcIaM nhIN sn<
cyilaM dy sAmH,y K/A krky aAiKaA< ÒmYN t¬hA^ s|c
`s e|k By. bAry v|D KuS hovygA=
aAKdA hM ik t¬hA^ bdl,A cAhIdA hY aty aAp,y
iptA dI ijh/A svrg iv|c hY eh mrzI nhIN ik
idlM iv|c Coqy b%icaM ijhy b, jA,A cAhIdA hY< nhIN
enHM b%icaM iv|coN koE e|k vI guaAc jAvy=
2
3
mYN t¬hA^ s|c d|sdA hM< jykr
14
`sy trHM t¬hA.y
tM t¬sIN kdy vI svrg dy rAj iv|c dAKl nhIN hovNo gy= 4
eslE jo koE vI aAp,y-aAp ^ es b|cy vM{ inmr
b,A`NdA soE svrg dy rAj iv|c sBnM toN v|.A hY= 5
Òaty jo koE vI es trHM e|k Coqy b|cy ^ myry nM
iv|c kbUldA< `h mYN^ kbUldA hY=Ó
jdoN koE mnu|K glt k\m krdA 15
(lUkA 17:3)
Òjykr tuhA.A koE BrA tuhA.y nAl Zlt ivhAr
kry< tM tusIN `s ^ e|klA jA ky smJAP ik `s ny eh k\m Zlt kItA hY= jykr `h tuhA^ s¬,dA hY tM
iwsU pApM dy kAr,A bAry cytAvnI idÈdA hY 6
(mrkus 9:42–48; lUkA 17:1–2)
tusIN `s ^ iFr toN aAp,A c\gA BrA bnA`, iv|c sFl ho gX hoN=
16
pr jykr `h tuhA^ sun, toN enkAr
Òaty ijh/A koE vI enHM CoiqaM b%icaM koloN<
krdA hY tM< aAp,y nAl e|k jM do ivaktIaM ^ lY ky
ijh/y myry iv|c inhcA r|Kdy hn< pAp krA`, dA
jAP tM ik jo kuJ vI vApry< `s bAry `h do jM itÈn
kAr, b,dA hY< `s mnu|K lE eh c\gA hovygA ik
ivaktI gvAhI dy sk,=*
`s dy gly iv|c c|kI dA pu/H b\nH ky `s^ .U\Gy sm¬Èdr
nA s¬,y tM ifr klIsIaA ^ Kbr idP= jykr `h
iv|c .ob id|tA jAvy= `nHM lokM `%ty hAe jo lokM toN
klIsIaA ^ vI sun, toN enkAr krdA hY< tM `s^
do .RAKmA kr whUdI eh mihsUl whUdI mÈdr lE sAl
t¬k 11 kuJ wUnAnI nklM iv|c t¬k 11 jo/I gE hY : ÒaAdmI
iv|c e|k vAr idÈdA sI= eh e|k idn dy mzUrI dy brAbr
dA pu|tr guaAcy lokM ^ bcA`, lE aAeaA=Ó
sI=
ÒtM ik ... sk,Ó ibvsTA 19:15
7
17
jykr `h `nHM dI vI
m|tI 18:18-19:8
1000
gYr whUdI aty e|k msUlIaM mÈn lvo=
18
mYN t¬hA^
krzA vAps nhIN dy id|tA=
31
pr jdoN `s dy nAl dy
s|c aAKdA hM ik jo vI inr,A t¬sIN e|Ty DrtI ty
nOkrM ny eh g|l vAprdI vyKI tM b/y `dAs hoxy aty
kroNgy `h prmyS¬r duaArA kItA inr,A hovygA= jo
`nHM jAky aAp,y mAlk ^ sArA hAl d|s id|tA= 32
kuJ vI t¬sIN DrtI ty m¬aAF kroNgy `h mAFI prmyS¬r dI id|tI hoE mAFI hovygI= 19
Òtd mAlk ny `s nOkr ^ s%idaA aty aAiKaA<
ÒPxy duSq nOkr< tU\ myry ikÈny Dn dA dy,dAr sI< pr
ÒmYN t¬hA^ eh vI kihÈdA hM ik jykr tusIN do
tU\ mY^ krzA C|., lE byntI kItI= eslE mYN tyrA 33
j,yN vI DrtI `%ty iksy g|l lE mÈnogy tM t¬sIN `s
sArA krjA C|. id|tA=
lE byntI kr s|kdy ho< aty jo vI t¬sIN mÈgoNgy `h
sI kI tY^ vI aAp,y nAl dy nOkr `%ty `vyN hI dwA
t¬hA.y lE myry surgI iptA duaArA pUrA kItA jAvygA=
nhIN krnI cAhIdI sI=Õ
20
eh s|c hY ik`N ik do jM itÈn mnu|K myry nM ty e|kQy
ho,< tM mYN `%Ty `nHM dy nAl hM=Ó
fyr ijvyN mYN tyry ty dwA kItI
34
mAlk ^ bhut gus | A aAeaA
aty `s ny nOkr ^ szA dy, lE kYd iv|c su|q id|tA< aty `nIN dyr kYd iv|c r|K, dA hukm id|tA ijÈnI dyr `h aAp,A krz cuktA nA kr dyvy=
21
35
iKmA bAry `pdyS
Òesy trHM myrA surgI iptA t¬hA.yy nAl krygA
td ptrs iwsU kol aAeaA aty `s^ aAiKaA<
ijvyN rAjy ny nokr nAl kItA jykr t¬sIN aAp,y BAEaM
Òjykr myrA BrA myrA burA krnA jArI r|Ky< tM ikÈnI
aty BY,M ^ aAp,y idloN mAf nhIN kroNgy tM myrA surgI
vArI mYN `s^ mAF krM? kI mYN `s^ s|t vAr burA
iptA t¬hA^ m¬aAf nhIN krygA=Ó
krn t|k mAF krM?Ó 22
iwsU ny `s^ ikhA< ÒtU\ s|t vAr toN v|D mAF kr=
iwsU dI tlAk bAry is%iKaA
tU\ `s^ lgAtAr mAf krdA jA< BAvyN `h tyry nAl st|tr vAr gltI kry=Ó 23
Òso surg dA rAj `s rAjy vrgA hY ijsny aAp,y
(mrkus 10:1–12)
19
jdoN iwsU eh sB g|lM aAK hiqaA tM glIl toN cilaA igaA= aty wrdn ndI toN pAr 2
`nHM nokrM toN pYsA vsUl, dA mn b,AeaA jo `s dy
whUidwA dIaM h|dM iv|c aA igaA= bhut sAry lokM ny
nOkr `s^ dy,dAr sn=
`s dA ip|CA kItA aty `%Ty `s ny bhut sAry bImAr
24
jdoN rAjy ny pYsA ek|QA
krnA SurU kItA< tM `sdy e|k nokr ^< jo `s^ cMdI
lokM ^ c\gA kItA= 3
dy kE hzAr is%ikaM dA dy,dAr sI< `s kol ilaMdA igaA=
25
kuJ frIsI `s^ prtA`, lE `s dy kol aA,
pr nOkr< kol dy, ^ kuJ nhIN sI< td `s
ky boly< ÒkI eh e|k aAdmI lE SrHA anusAr hY ik
dy mAlk ny hukm id|tA ik `h `s dI tIvIN< bAl-b|cy
`h aAp,I ptnI ^ `s iksy vI kAr, lE tlAk dy
aty jo kuJ vI `s dA hY sB vyicaA jAvy aty krz Br
skdA hY jo `h cAhuÈdA hY=Ó 4
ilaA jAvy= 26
iwsU ny jvAb id|tA< ÒkI t¬sIN poTIaM iv|c nhIN
Ò`s smyN nokr ny `s a|gy Juk ky byntI kItI<
pi/HaA ik aAid iv|c< Ôisrj,hAr ny lokM ^ puruS
Ômyry ty rihm kro aty mYN jo kuJ t¬hAToN ilaA hY< jldI
aty estRI b,AeaA? * aty prmyS¬r ny ikhA< Ôes
mo/ dyvMgA=Õ
tM mAlk ^ `s ty trs aAeaA=
lE mrd aAp,I mM aty bAp ^ C|. ky aAp,I vhuqI
mAlk ny trs KA ky `s dA krz mAF kr id|tA aty
nAl imilaA rhygA aty `h dovyN e|k SrIr ho,gy=Õ*
27
`s^ vI C|. id|tA= 28
ÒjdoN `hI nOkr bAhr aAeaA< tM `s^ dUjA
nokr imilaA jo `s^ cMdI dy e|k sO is%ikaM dA dy,dAr sI= tM `s nOkr ny dUjy ^ gloN f/ ilaA aty aAiKaA ijsdA tU\ mY^ dy,dAr hY; so dy= 29
5
6
eslE `h hu, do nhIN hn< sgoN e|k hnÚ so jo kuJ
prmyS¬r ny jo/ id|tA hY `s^ mnu|K a|. nA kry=Ó 7
`nHM ny `s^ aAiKaA< Òfyr mUsA ny aAdmI ^ itaAg
p|tr rAhIN tlAk dy, dI aAigaA ik`N id|tI hY=Ó* 8
iwsU ny `%tr id|tA< Ò`s ny t¬hA^ t¬hA.I sùKt
ÒtM `s dy nAl dA nOkr `s dy go.I pY igaA
idlI dy kAr, aAp,IaM ptnIaM ^ tlAk dy, dI
aty `s^ byntI kItI< ÔtU\ myry nAl sbr toN k\m lY< mYN
aAigaA id|tI= pr m¬|>oN eh estrHM dI rIt nhIN sI=
tyrA sArA krjA dy idaMgA=Õ 30
Òpr `s ny enkAr kr id|tA aty kichrI rAhIN
ÒisrjnhAr ... b,AeaAÓ `tpt 1:27 jM 5:2
`s nOkr ^ kYd iv|c su|q id|tA igaA= `s^ `nM
Òes lE ... SrIr ho,gyÓ `tpt 2:24
icr kYd iv|c r|iKaA igaA jdoN t|k ik `sny sArA
ÒFyr ... id|tI hYÓ ibvsTA sAr 24:1
1001 9
pr mYN t¬hA^ aAKdA hM ik jykr koE aAp,I ptnI
^ tlAk idÈdA hY aty dUjI a¯rt nAl ivaAh krA lYNdA hY tM< `h ivBcAr dA doSI hY= iksy b\dy dA aAp,I ptnI ^ tlAk dy, lE isrF e|k hI kAr, ho skdA hY `h eh ik `s dI ptnI dy iksy dUjy aAdmI nAl ijnsI s\b\D ho,=Ó 10
cyilaM ny `s^ ikhA< Òjykr aAdmI aty a¯rt dy
hY=Ó
pr `s ny `nHM ^ aAiKaA< ÒsB lok es^ kbUl
nhIN kr skdy= pr isrF `h lok ijnHM ^ prmyS¬r ny aAigaA id|tI hY=
12
dA aAdr kro* Ôaty aAp,y aAp vM{ aAp,y guaM>I ^ vI ipaAr kro=Õ*Ó 20
`s jvAn ny ikhA< ÒenHM sBnM ^ tM mYN mÈinaM
hY< hor hu, myry iv|c kI kmI hY?Ó 21
iwsU ny `%tr id|tA< Òjy tU\ pUrn ho,A cAhuÈdA hYN<
tM jA jAkyy aAp,IaM sArIaM cIzM vyc dy aty Dn
ivckAr eh hAlAt hn< tM ivaAh nA krA`,A c\gA 11
m|tI 19:9-20:2
es dy iBÈn kAr, hn< ik kuJ
grIb lokM iv|c v\. dy= estrHM tY^ svrg iv|c KzAnA imlygA= Fyr tU\ aA ky myry ip|Cy ho t¬r=Ó 22
pr jdoN `s jvAn ny eh s¬i,aA tM< `h `dAsI
iv|c cilaA igaA< ik`N ik `h bhut amIr sI= 23
td iwsU ny aAp,y cyilaA ^ ikhA< ÒmYN t¬hA^ s|c
aAKdA hM ik amIr dA svrg dyy rAj iv|c v/nA 24
aAdmI ivaAh ik`N nhIN krA`Ndy= kuJ mrd b|cy pYdA
b/A a¯KA hY=
krn dI wogtA to ibnA pYdA huÈdy hn< aty kuJ aijhy
dy prmyS¬r dy rAj iv|c v/n nAloN ~Q dA sUE dy n|ky
inpu\sk bAad iv|c ijÈdgI iv|c lokM v|loN kr id|ty
rAhIN l\g,A suKA lA hY=Ó
jMdy hn= aty kuJ aAdmI ivaAh dA iKaAl svrg dy rAj lE itaAg idÈdy hn= pr ijh/A mnu|K ivaAh krA s|kdA hY tM `s^ ivaAh bAry eh is%iKaA svIkAr krnI cAhIdI hY=Ó
25
mYN t¬hA^ d|sdA hM ik amIr ivaktI
cyly eh s¬, ky hYrAn ho gX aty boly< ÒtM iks
dI m¬ktI ho skdI hY?Ó 26
td iwsU ny `nHM v|l vyKky `nHM ^ ikhA< ÒlokM
lE eh as\Bv hY= pr prmyS¬r lE sB kuJ s\Bv hY=Ó
27
iwsU v%loN b%icaA dA suaAgt 13
(mrkus 10:13–16; lUkA 18:15–17)
ptrs ny iwsU ^ aAiKaA< Òt¬hA.y ip|Cy l|g, vAsty
asIN sB kuJ C|. id|tA hY= ifr sA^ kI pRApt hovg y A?Ó 28
iwsU ny aAp,y cyilaM ^ aAiKaA< ÒmYN t¬hA^ s|c
td lok Coqy b%icaM ^ `s kol ilaAxy jo `h
d|sdA hM ik jdoN nvIN dunIaM sAjI jAvygI aty mnu|K
`nHM `%ty aAp,A h|T r|Kky pRArTnA kry= jdoN cyilaA
dA pu|tr aAp,y mihmAmE isÈGAsn ty bYQygA< tM t¬sIN
ny e`N dyiKaA< `nHM ny `nHM ^ iJ/ikaA ijh/y aAp,y
vI bArHM isÈGAsnM ty bYQoNgy aty t¬sIN esrAXl dy
b%icaM ^ ilaAX sn=
bArHM pirvArM dA inr,A kroNgy=
14
iwsU ny ikhA< Òb%icaA ^
a/cn nA pAP aty `nHM ^ myry kol aA`, id`=
29
aty hr koE ijsny aAp,y Gr< BAEaM< BY,A<
`nHM lE rukAvq nA b,o ik`N ik svrg dA rAj
mM-bAp< bAl b%icaM jM zmIn ^ myry nAm dy kAr,
eho ijihaM dA hI hY=Ó
C%i.aA hY `h sO gu,A v|D fl pAvygA aty sdIvI
15
aty iwsU ny `nHM dy isrM ty
ap,A h|T r|K, to bAad `h TM C|. id|tI=
jIvn dA vArs b,ygA= 30
pr bhut sAry mnu|K ijnHM dA hu, ijÈdgI iv|c
amIr aAdmI dA iwsU dA an¬sr, krn toN
rut | bA v|.A hY< Biv|K iv|c `nHM dI TM b/I nIvIN hovg y I=
enkAr
bhut sAry lok ijnHM dA drjA hu, sB toN nIvM hY
16
(mrkus 10:17–31; lUkA 18:18–30)
e|k mnu|K ny `s kol aA, ky `s^ ikhA< ÒgurU
jI mYN ikh/A BlA k\m krM ijs nAl mY^ sdIvIN jIvn imly?Ó 17
Biv|K iv|c sB toN `%cA drjA pA`,gy=
iwsU ny `%tr id|tA< Òt¬sIN nykI bAry mYToN ik`N
iwsU dA Kyt dy mjdUrM bAry e|k idRSqMt
20
Òsvrg dA rAj tM e|k izmIdAr vrgA hY< jo t/ky hI GroN in|kilaA ik aAp,y aÈgUrM 2
pu|Cdy hoN? isrF prmyS¬r c\gA hY= pr jy t¬sIN jIvn
dy bAg iv|c kuJ kAmy lAvy= `s ny kAimaA nAl e|k
iv|c dAKl ho,A cAhuÈdy ho tM< hukmM dI pAl,A kro=Ó
cMdI dA is|kA idhA/I kItI aty `nHM ^ aAp,y bAZ
18
`s ny pu%iCaA< Òikh/y hukm?Ó
iwsU ny ikhA< Òeh< ik KUn nA kro< ivBcAr nA kro< corI nA kro aty JUQI gvAhI nA idP=
19
aAp,y mM-bAp
ÒaAp,y ... aAdr kroÓ kUc 20:12Ð16 ÒaAp,y aAp ... ipaAr krÓ lyvIaM 19:18
m|tI 20:3-30
1002
3
18
iv|c Byj id|tA= nO ku vjy `h aAdmI bzAr igaA tM
ek|QA kItA aty `nHM ^ ekMt iv|c aAiKaA=
kuJ b\idaM ^ `%Ty K/y vyiKaA< eh lok kuJ vI nhIN
asIN wrUSlm v|l ^ jA rhy hM= mnu|K dA pu|tr pRDAn
sI kr rhy= tM `s ny `nHM ^ ikhA< Ôjykr t¬sIN vI
jAjkM aty nym dy `pdySkM ^ F/A id|tA jAvygA aty
myry bAZM iv|c jAky k\m kro tM mYN t¬hA^ ijÈnA t¬hA.A
`h `s^ m¯t dy dy,gy=
h|k b,ygA dyvMgA=Õ aty `h lok vI `s dy Kyyt iv|c
whUdIaM ^ dy dy,gy= `h `sty h|s,gy aty koi/aM
k\m krn lE cly gxy=
nAl ku|q,gy aty slIb ty c/HA dy,gy= aty m¯t toN
4
5
Òaty iFr `hI aAdmI bArHM ku vjy bAhr igaA< aty ifr itÈn ku vjy= donoN vArI `s ny kuJ kAimaM ^ 6
19
ÒvyKo<
`h mnu|K dy pu|tr ^ gYr
tIjy idn bAad< `s^ iFr jIvn v|l `BAiraA jAvygA=Ó
`sdy bAg iv|c k\m krn lE ilaMdA= aAT, vyly< pÈj ku vjy `h bAhr igaA aty kuJ hor lokM ^ bzAr iv|c K/y vyiKaA= aty `nHM ^ ikhA< Ôt¬sIN e|Ty sArA 7
idn kuJ kIty ibnA K/Hy rihÈdy ho?Õ Ò`nHM mnu|KM ny jvAb id|tA< ÔsA^ iksy ny vI nOkrI nhIN id|tI=Õ iv|c jA ky k\m kr skdy ho=ÕÓ 8
ÒsAm vyly< aÈgUrM dy bAg dy mAlk ny kAimaM dy
m¬KitaAr ^ aAiKaA< ÔkAimaM ^ s|d aty ipCilaM toN lYky pihilaM tIk `nHM sAiraM ^ `nHM dI mjUrI dy=Õ 9
Òijh/y kAmy pÈj vjy ilaMdy gX sn< aAX aty
e|k cMdI dA is|kA pRApt kItA=
20
(mrkus 10:35–45)
`s smyN< zbdI dy pu|trM dI mM aAp,y pu|trM s,y
iwsU kol aAE aty `s a|gy JukI aty `s koloN e|k
Ò`s aAdmI ny `nHM ^ ikhA< Ôt¬sIN vI myry bAg
10
e|k mAtA v|loN ivSyS byntI
iFr ijh/y kAmy
shAetA mÈgI= 21
iwsU ny aAiKaA< ÒtU\ kI cAhuÈdI hY?Ó `s ny iwsU ^
ikhA< ÒvAadA kro ik tuhA.y rAj iv|c myry eh dovyN pu|tr e|k t¬hA.y s|jy ty e|k t¬hA.y K|by pAsy bYQ,=Ó 22
iwsU ny `s dy pu|trM ^ ikhA< Òt¬sIN nhIN jA,dy
t¬sIN kI mÈg rhy ho? kI t¬sIN `h kSq J|l skdy hoN ijh/y mYN J|l,y hn= `nHM ny jvAb id|tA< ÒhM asIN 23
pihlM ilaMdy gX sn aAX= `nHM ny soicaA ik SAed
J|l skdy hMÚÓ
`h dUijaM kAimaM nAloN v|D pRApt krngy= pr `nHM
kSq mYN J|lMgA t¬sIN vI J|loNgy= pr mYN `h nhIN hM jo
^ vI e|k cMdI dA is|kA hI imilaA=
es g|l dI co, krygA ik kO, myry s|jy pAsy bYQygA
11
pr `h eh
is|kA lYky Gr dy mAlk `%ty ku/Hn l|gy=
12
iwsU ny `nHM ^ ikhA< Òs|cm¬|c jo
aty boly<
aty kO, K|by pAsy= `h jgHAvM kO, pAvygA myry iptA ny
Ôijh/y lok aÈt iv|c ilaMdy gX sn aty ijnHM ny
FYslA kr ilaA hY= `h TMvM `nHM lokM nAl s\b\iDt
isrF e|k hI G\qy lE k\m kItA< t¬sIN `nHM ^ vI sA.y
hn ijnHM lE `h b,AEaM gEaM hn=Ó
ijÈnA hI id|tA= aty asIN sArA idn Du|py sùKt imhnt kItI=Õ 13
24
jdoN dsM cyilaA ny eh s¬i,aA tM `h `nHM dohM
BrAvM ty iKJ gxy=
25
td iwsU ny `nHM sAiraM ek|iQaM
Òiz\mIdAr ny `nHM iv|coN e|k ^ aAiKaA< Ôim|trA<
^ kol s|d ky aAiKaA< Òt¬sIN jA,dy ho ik gYr whUdIaM
mYN tyry nAl byEmAnI nhIN kItI= kI tU\ e|k cMdI dy
dy hAkm dUijaM ty hukm clA`,A ps\d krdy hn<
is|ky vAsty k\m krn lE rAjI nhIN hoeaA?Õ
aty `nHM dy mh|tvpUr, aAgU lokM ty aAp,I SktI
14
tU\
26
aAp,I mjUrI lY ty cilaA jA= pr mYN aKIrly b\dy ^
estymAl krnA ps\d krdy hn=
vI `hI dy,A cAhuÈdA hM jo mYN tY^ id|tA=
nA hov
15
kI eh
t¬hA.y iv|c aijhA 27
myrA h|k nhIN ik mYN aAp,y pYsy ^ ijvyN cAhM estymAl
syvk vM{ t¬hA.I syvA krnI cAhIdI hY=
krM? jM tY^ ErKA hY ik`N ik mYN `nHM lokM nAl
iv|coN koE pihlA bn,A cAhy `h pihlM t¬hA.A dAs
`dAr hM jo mgroN aAX=
hovy=
16
Òesy trHM ijh/y lokM dA
28
jykr t¬hA.y
`vyN hI ijvyN mnu|K dA pu|tr aAp,I syvA
hu, ip|ClA drjA hY Biv|K iv|c `nHM dA drjA pihlA
krvA`, nhIN sgoN `h hornM lokM dI syvA krn
drjA hovygA aty `h lok ijnHM dA hu, drjA pihlA
lE aAeaA hY= `h bhut sAry lokM ^ bcA`, dI
hY Biv|K iv|c `nHM dA drjA ipClA hovygA=Ó
KAitr aAp,I jAn kurbAn krn lE aAeaA hY=Ó
iwsU dA aAp,I m¯t bAry d|s,A 17
(mrkus 10:32–34; lUkA 18:31–34)
jdoN iwsU wrUslm jA irhA sI< `s dy bArMH cyly
vI `s dy nAl sn= rAh iv|c `s ny `nHM ^ e|ksAT
iwsU dA do aÈinHaM ^ rAjI krnA 29
(mrkus 10:46–52; lUkA 18:35–43)
jdoN `h aty `s dy cyly wrIho toN ivdA ho rhy
sn< lokM dI e|k v|.I BI/ ny iwsU dA ip|CA kItA=
30
do
1003 aÈny mnu|K s/k dy k\>y bYQy sn= jdoN `nHM s¬i,aA ik
Òsvrg iv|c pRBU ^ `stitÚÓ
10
iwsU l\iGaA jMdA hY tM `h `%cI dy,y boly< Òhy pRBU< dA~d dy pu|tr< sA.y `%ty dwA kr=Ó 31
jdoN iwsU ny wrUSlm iv|c pRvyS kItA< `s Sihr
dy sAry lok SSopÈc iv|c pY gX aty pu%iCaA< Òeh
`nHM ny aÈnHy aAdmIaM ^ iJ/ikaA aty cu|p rih,
aAdmI kO, hY?Ó 11
lE ikhA< pr `h hor vI `%cI boly< Òhy pRBU< dA~d dy pu|tr< ikrpA krky sA.I shAetA kr=Ó 32
m|tI 20:31-21:20
iwsU nAl jA rhI BI/ ny `%tr id|tA< Òeh iwsU
hY< glIl dy ksby nAsrt dA e|k nbI=Ó
td iwsU ruikaA aty `nHM ^ s|dky pu%iCaA< Òt¬sIN
mYToN aAp,y vAsty kI krA`,A cAhuÈdy ho?Ó 33
iwsU dA mÈdr iv|c ho,A
td `nHM dohM ny ikhA< ÒpRBU jI asIN cAhuÈdy hM ik
(mrkus 11:15–19; lUkA 19:45–48; wUhÈnA 2:13–22) 12
sA.IaM a|KM KulH jA, jo asIN vyK skIxy=Ó 34
fyr iwsU mÈdr dy elAky v|l igaA `s ny `nHM
iwsU ny `nHM aÈinHaM aAdmIaM lE trs mihsUs
sB lokM ^ ijh/y `%Ty cIzM KrId aty vyc rhy sn
kItA aty `nHM dIaM a|KM ^ CoihaA `h J|q sujAKy ho
bAhr k|> id|tA= aty srAfM dy tKtpoS aty Gu|gIaM
gxy aty iwsU dy mgr ho t¬ry=
vyc, vAilaM dIaM myjM `lqA su|qIaM=
13
Ò`s ny
`nHM lokM ^ aAiKaA< eh poTIaM iv|c iliKaA hY< Ôik myrA Gr pRArTnA dA Gr sdAvygAÕ* pr t¬sIN es
iwsU dA wrUSlm iv|c SAhI dAKlA (mrkus 11:1–11; lUkA 19:28–38; wUhÈnA 12:12–19)
21
jgHA ^ corM dy l¬¬k, dI jgHA b,A rhy ho=ÕÓ* 14
iwsU aty `s dy cyly wrUSlm dy ny/y aA rhy
aty `s mÈdr dy elAky iv|c bhut sAry aÈnHy aty
sn< pr rAh iv|c `h jYtUn dy phA/ `%ty<
l\g/y iwsU kol aAxy aty `s ny `nHM ^ c\gA kItA=
bYtFgA kol< ruky iwsU ny aAp,y do cyilaM ^ ngr
jdoN prDAn jAjkM aty nym dy `pdySkM ny `nHM
2
15
iv|c ByijaA= aty aAiKaA< Òjo Sihr t¬hA.y sAmH,y hY
acrj k\mM ^ dyiKaA ijh/y `s ny kIty aty b%icaA
`s aÈdr jAP< Sihr aÈdr v/dy sAr hI< t¬sIN e|k
^ `s mÈdr iv|c `%cI aAvAz nAl boldy aty ÒdA~d
gDI ^ aAp,y Coqy gDy nAl b\inHaA pAvoNgy< `s^
dy pu|tr ^ `stitÓ aAKdy vyiKaA tM `h gu|sy iv|c aA
KolHky t¬sIN myry kol lY aAvo= jykr t¬hA^ koE kuJ khy<
gX=
3
tM `s^ aAK,A< ÔpRBU ^ enHM giDaM dI lo/ hY= Fyr `h jldI hI `nHM ^ vAips Byj dyvygA=ÕÓ
16
`nHM ny iwsU ^ aAiKaA< ÒkI tU\ s¬, irhA hYN eh
b|cy kI aAK rhy hn?Ó iwsU ny `%tr id|tA< ÒkI t¬sIN
4
eh es lE hoeaA ik nbI dA eh bcn pUrA
kdy vI poTIaM iv|c nhIN pi/HaA< Ôt¬sIN b%icaM aty juaAkM ^ `stit krnI isKAE?Ó*
hov:y
17
eh vAprn
toN bAad iwsU `nHM lokM toN ivdA ho igaA aty rAt
5
ÒsIwon dy Sihr ^ d|so< Ôik tyrA bAdSAh tyry v|l
k|q, lE bAhr bYtanIaM Sihr ^ cilaA igaA=
aA irhA hY= `h inmRtA nAl gDI `%ty< hM gDI dy b|cy< `%ty bYQ ky aA irhA hY=ÕÓ
iwsU ny ivSvAs dI SktI ivKAE
jkrwAh 9:9
6
tM cyilaM ny jAky ijvyN iwsU ny hukm id|tA sI itvyN 7
18
(mrkus 11:12–14, 20–24)
aglI svyr jd iwsU Sihr v|l m¬i/aA jMdA sI 19
hI kItA= `h gDI ^ gDI dy b|cy smyt ilaAxy aty
tM `s^ Bu|K l|gI=
aAp,y k|p/y gDI dy b|cy `%ty pA id|ty aty iwsU `s
ky `s dy ny/y igaA pr isvAe p%itaM dy `%Ty `s^
`%pr bih igaA= BI/ iv|coN bhut sAry lokM ny iwsU
hor kuJ vI nA l%iBaA tM `s ny ibrK ^ ikhA ik a|j
vAsty rsty ty aAp,y k|p/y ivCA id|t=y kEaM ny ibrCM
toN tY^ Biv|K iv|c kdy vI Fl nA l|g,= t¬r\t hI ru|K
dIaM qih,IaM v|> ky rsty iv|c ivCA id|tIaM= BI/
su|k igaA=Ó
8
9
ijh/I `s dy a|gy ty ip|Cy clI aA`NdI sI `%cI aAvAz iv|c aAK, l|gI<
20
rsty iv|c aÈjIr dA ibrK vyK
cyly vyK ky hYrAn hoxy aty `nHM ny pu%iCaA< ÒaÈjIr
dA ru|K eÈnI CytI ikvyN kumlA igaA?Ó
ÒdA~d dy pu|tr ^ `stit `h D\n hY ijh/A pRBU dy nAm `%ty aA`NdA hYÚÓ
ÒmyrA Gr ... s|dAvygAÓ wsAwAh 56:7 ÒcorM dy luk, dI jgHA b,A rhy hoÓ iwrimwAh 7:11
jbUr 118:26
Òt¬sIN ... krnI isKAEÓ zbUr 8:3 (wUnAnI anuvAd)
m|tI 21:21-43 21
1004
iwsU ny `nHM ^ `%tr id|tA< ÒmYN t¬hA^ s|c aAKdA
rAj iv|c jMdy hn=
32
ik`N ik wUh\nA t¬hA^ ij`,
hM ik jykr t¬hA^ inhcA hovy aty t¬sIN koE Brm nA
dA shI >\g isKA`, lE aAeaA pr t¬sIN `s dI
r|Ko= t¬sIN isrf eho hI kroNgy jo aÈzIr dy ibrK nAl
prtIt nA kItI sgoN msUlIaM aty k\jrIaM ny `s dI
mYN kItA sgoN t¬sIN es phA/ ^ vI aAK skdy hoN jA
prtIt kItI= pr t¬sIN eh vyKky ip|CNo vI aAp,y jIvn
aty sm¬d È r iv|c jA ky i.g tM aijhA hI hovg y A=
nhIN bdly aty nA hI `s `%ty ivSvAs kItA=
22
jykr
t¬sIN ivSvAs kroN< tM `h sB kuJ jo t¬sIN pRArTnA rAhIN mÈgoNgy t¬hA^ id|tA jAvygA=Ó pRBU aAp,A pu|tr ByjdA hY whUdI aAgUaM ny iwsU dy aiDkAr ty S|k kItA 23
(mrkus 11:27–33; lUkA 20:1–8)
33
(mrkus 12:1–12; lUkA 20:9–19)
Òe|k hor idRSqAt s¬,:o e|k izÈmIdAr sI= `sny
jdoN iwsU mÈdr dy elAky iv|c dAùKl hoeaA< aty
e|k aÈgUrM dA bAg lAeaA= `s ny Kyt dy cufyry vA/
jdoN `h `pdyS dy irhA sI tM pRDAn jAjk aty lokM
kr id|tI aty `s ny rs vAsty e|k cub|cA k|i>aA=
dy bzurg `s pAsy aAX aty kih, l|gy Òeh sB tU\
ifr `s aAdmI ny `%Ty e|k burj `sAiraA aty `s^
iks aiDkAr nAl krdA hYN? eh aiDkAr tY^ iks ny
iksAnM dy h|T sONp ky aAp prdys cilaA igaA=
id|tA?Ó
flM dI ru|t ny/y aAE tM `s ny aAp,y nOkr iksAnM
24
iwsU ny `nHM ^ `%tr id|tA< ÒmYN vI t¬hA^ e|k
svAl pu|CdA hM= jykr t¬sIN mY^ `%tr dyvoN mYN vI
34
jdoN
dy kol aAp,y aÈgUrM dA ih|sA lY, lE Byjy= 35
Òpr iksAnM ny `nHM ^ F/ ilaA aty e|k ^
t¬hA^ d|sMgA ik iks aiDkAr nAl mYN eh sB g|lM
ku%iqaAM dUjy ^ mAr id|tA aty tIjy nOkr ^ p|TrM nAl
krdA hM=
mAr id|tA=
25
wUh\nA dA bpitsmA kI eh prmyS¬r v|loN
aAeaA jM mnu|KM v|loN?Ó
36
ifr mAlk ny pihlI vAr nAloN v|D nOkr
iksAnM kol Byjy pr iksAnM ny `nHM nAl vI `sy trHM
`nHM ny aAps iv|c ivcAr kItA< jy asIN khIxy ÒwUhn \ A
hI kItA=
37
aKIr iv|c mAlk ny aAp,y pu|tr ^ `nHM
dA bpitsmA svrg v|loN sIÓ tM `h sA^ aAKygA ik
dy kol eh soc ky ByijaA ik Ô`h myry pu|tr dA aAdr
fyr t¬sIN `s ty BrosA ik`N nA kItA?
krngy=Õ
26
pr jykr
asIN aAKIxy< Ôeh lokM v|loN sIÕ< tM sAry lok sA.y nAL
38
Òpr jdoN iksAnM ny `s dy pu|tr ^ vyiKaA tM
gu|sy ho,gy= ik`N ik eh sB wUh\nA ^ nbI smJdy
aAps iv|c soicaA< ÔvArs eho hY= asIN es ^ mAr
hn=ÕÓ
dyEX aty `s dy ivrsy ty kbzA kr lExy=Õ
27
so `nHM ny iwsU ^ `%tr id|tA< ÒasIN nhIN jA,dy
ik wUh\nA ^ bpitsmA dy, dI SktI< ik|ToN aAE=Ó tM iFr iwsU ny aAiKaA< ÒtM mYN vI t¬hA^ nhIN d|sMgA ik eh sB g|lM mYN iks aiDkAr nAl kr irhA hM=
28
iwsU do pu|trM dI idRSqMt s¬,A`NdA
39
tM
`nHM ny pu|tr ^ f/ ilaA aty bAg iv|coN bAhr k|> `s ^ mAr id|tA= 40
ÒtM jdoN Kyt dA mAlk aAvygA< `h `nHM iksAnM
nAl kI krygA?Ó 41
`nHM ny `s^ aAiKaA< Ò`h `nHM duSq lokM ^
kSq dAek m¯t dyvygA aty Kyt hornM iksAnM dy h|T
ÒmY^ dso ik t¬sIN kI socdy ho? e|k mnu|K dy do
sONp dyvg y A jo `s^ vA>I dy smyN `s dA ih|sA dy,gy=Ó
pu|tr sn aty `h pihly dy kol aA, ky boilaA< Ôpu|tr<
iwsU ny `nHM ^ aAiKaA< ÒBlM t¬sIN poTIaM iv|c
jAÚ a|j aÈgUr dy bAg iv|c k\m kr=Õ 29
Òfyr iptA dUjy pu|tr kol igaA aty `s^ vI `hI
g|l khI= `s ny `%tr id|tA< ÔhM jI< mYN jAvMgAÕ pr `h nA igaA= 31
kdy nhIN pi/HaA:
Ò`s ny `%tr id|tA< 'mYN nhIN jAvMgAÕ< pr bAad
iv|c< `s ny aAp,A mn bdilaA aty cilaA igaA= 30
42
Òso dohM iv|coN iksny iptA dI mrzI pUrI kItI?Ó
Ôijh/A p|Tr `sArIaM duaArA nAmÈzUr kItA igaA sI KUÈjy dA isrA ho igaA= pRBU ny es^ vApr, id|tA aty sA.y lE eh ac\BA hY=Õ 43
zbUr 118:22–23
Òes krky mYN t¬hA^ aAKdA hM ik prmyS¬r dA
`nHM aAiKaA< Òpihly ny=Ó
rAj t¬hA.y koloN KoihaA jAvygA aty eh `nHM lokM ^
iwsU ny `nHM ^ ikhA< ÒmYN t¬hA^ s|c aAKdA hM ik
id|tA jAvygA ijh/y `hI g|lM krngy jo prmySr ¬ aAp,y
msUlIX aty k\jrIaM t¬hA.y nAloN pihlM prmyS¬r dy
rAj iv|c cAhuÈdA hY=
1005 44
jykr koE `s p|Tr `%ty i.|gygA< `h cUr-cUr ho
m|tI 21:44-22:24
nhIN pAX hoX sn=
12
bAdSAh ny `s^ ikhA< ÔBE tU\
jAvygA= jykr p|Tr iksy `%pr i.|gg y A< tM `h ivaktI
e|Ty ivaAh vAlI poSAk pAxy bgYr aÈdr ikvyN aAeaA?
vI p|Tr duaArA kucilaA jAvygA=Ó*
pr `s aAdmI ny kuJ nA< ikhA=
45
13
tM bAdSAh ny kuJ
jdoN pRDAn jAjkM aty frIsIaM ny iwsU dy aAKy
nOkrM ^ ikhA< Ôes dy h|T-pYr b\nH ky es^ bAhr dy
idRsqMt s¬,y< tM `h jA, gX ik `h `nHM bAry hI
hnyr iv|c su|q id`= `s jgAH lok rody ho,gy aty
g|lM kr irhA sI=
drd nAl aAp,y dÈd krIc rhy ho,gy=Õ
46
`h `s^ igrFtAr krn dA koE `pAa krnA
cAhuÈdy sn< pr `h lokM toN .rdy sn ik`N ik `h
14
ÒhM< bhut sAiraM ^ s|dA id|tA igaA hY pr To/y
hI cu,y gX hn=Ó
`s^ nbI mÈndy sn= kuJ whUdIaM ny iwsU nAl DoKA krn ivaAh dI dAavt dy in`Nty bAry e|k idRSqMt (lUkA 14:15–24)
22
iwsU `nHM nAl Fyr idRSqAtM iv|c boilaA: 2
Òsvrg dA rAj e|k bAdSAh vrgA hY
dI koiSs kItI 15
(mrkus 12:13–17; lUkA 20:20–26)
`s toN bAad FrIsI bAhr gX aty `nHM ny iwsU
^ pRSnM rAhIN FsA`, dA FYslA kItA=
16
`nHM ny
ijsny aAp,y pu|tr dy ivaAh dI dAavt itaAr
aAp,y kuJ cyilaM ^ hyrd o IaM nAmy smUh dy kuJ admIaM
krvAE= rAjy ny aAp,y nOkrM ^ `nHM lokM ^ ilaA`,
nAl iwsUÊkol ByijaA= enHM aAdmIaM ny aAiKaA< ÒgurU
lE ByijaA ijnHM ^ `s ny ivaAh dI dAavt ty s|dA
jI< asIN jA,dy hM ik t¬sIN e|k emAndAr aAdmI hoN
id|tA sI= jdoN dAavt dI itaArI ho gE tM `s ny
aty t¬sIN prmyS¬r dy rAh bAry scAE dA `pdyS idÈdy
ijnHM ^ s|dA id|tA sI `nHM ^ nOkrM h|T aA`, lE
ho= t¬sIN iksy toN vI pRBAivt nhIN huÈdy ik`N ik t¬sIN
sunyhA ByijaA< pr lokM ny rAjy dI dAavt ty aA`,
es g|l dI pRvAh nhIN krdy ik `h kO, hn?Ó
toN enkAr kr id|tA=
sA^ d|so ik t¬sIN kI socdy hoN kI kYsr* ^ msUl dy,A
3
4
Òifr `s ny hor v|D nOkrM ^ s|dy hoX lokM ^
d|s, lE ByijaA< Ô`nHM lokM ^ d|so ijnHM ^ mYN s%idaA;
17
so
inaM anusAr hY jM nhIN?Ó 18
pr iwsU `nHM dy duSq erAidaM ^ jA,dA sI tM
dAavt itaAr hY= mYN aAp,y bldM aty moqy pSUaM ^
`s ny aAiKaA< Òt¬sIN kpqI ho< t¬sIN ik`N mY^ FsA`,
KA, lE v%i>aA hY ty sB kuJ itaAr hY ivaAh dI
dI koiSS ik`N kr rhy hoN?
dAavt lE aAP=Õ 5
Òsyvk gxy aty lokM ^ aA`, vAsty kih aAXÓ
19
ijh/A is|kA t¬sIN mihsUl idÈdy ho mY^ ivKAP=Ó
t|d `h e|k cMdI dA is|kA `s kol ilaAxy=
20
tM
pr lokM ny `nHM ^ sun, toN enkAr kr id|tA= koE
iwsU ny `nHM ^ ikhA< Òes `%pr eh mUrt aty ilKt
aAp,y KytM ^ clA igaA aty koE aAp,yy v,j ^=
iks dI hY?Ó
6
kuJ hor lokM ny e|kQy hoky `nHM nOkrM ^ fi/aA< 7
21
`nHM ny `%tr id|tA< Òeh kYsr dI tsvIr aty
ku%iqaA aty jAno mAr id|tA= bAdSAh ^ b/A gu|sA
kYsr dA nM hY=Ó td `s ny `nHM ^ aAiKaA< ÒtM ifr
aAeaA= `s ny `nHM kAtlM ^ mArn aty `nHM dA
ijh/IaM vstM kYsr dIaM hn `h kYsr ^ id`
Sihr sA/n lE aAp,I FOj ^ ByijaA=
aty ijh/IaM vstM prmyS¬r dIaM hn `h prmyS¬r
8
Ò`s toN bAad bAdSAh ny aAp,y nOkrM ^ aAiKaA<
ÔdAavt tM itaAr hI hY= mYN ijnHM ^ es dAavt lE s|dA id|tA sI `h es kAibl nhIN sI ik e|Ty 9
^ id`=Ó 22
aty `h eh s¬,ky b/y hYrAn hoxy aty `s^ C|.
ky cly gxy=
aA`Ndy= so t¬sIN curAihaM ty jAvo aty ijnHM lokM ^ vI t¬sIN imlo `nHM ^ ivaAh dI dAavt ty aA`, dA in`NtA id`=Õ
10
tM nOkr bAhr curAihaM ty gxy=
ijnHM ^ vI `h l|B sky< `nHM ny sAry Bly bury lok ekQy kr lX= tM `h jgHA mihmAnM nAl Br gE= 11
ÒjdoN bAdSAh mihmAnM ^ vyK, aÈdr aAeaA<
kuJ sdUkIaM ny iwsU nAl cAl c|lI 23
(mrkus 12:18–27; lUkA 20:27–40)
`sy idn< kuJ sdUkI iwsU kol aAX= `h ivSvAs
krdy sn ik punr `%TAn nhIN hY= aty eh kih ky `s toN svAl pu%iCaA<
24
ik ÒgurU jI mUsA ny aAiKaA
tM `s ny e|k aAdmI ^ vyiKaA ijsny ivaAh dy k|p/y
sI ik jy koE ivaAhutA mrd by`lAd mr jAvy tM `s
t¬k 44 kuJ wUnAnI nklM iv|c t¬k 44 nhIN hY=
kYsr rom dy SAsk dA nM=
m|tI 22:25-23:9
1006
dA BrA `s dI ptnI nAl ivaAh kr lvy= aty `s
iwsU dA frIsIaM ^ e|k svAl
^ aAp,y BrA lE vAirs dy, lE b|cy pYdA krny cAhIdy hn=*
25
41
sA.y ivckAr s|t BrA sn= pihly ny
(mrkus 12:35–37; lUkA 20:41–44)
jdoN frIsI ek|Qy hoxy< tM iwsU ny `nHM ^ e|k 42
ivaAh kItA aty mr igaA= ik`N ju `s dI koE `lAd
svAl pu%iCaA=
nhIN sI< `s dy BrA ny `s dI ivDvA nAl ivaAh
`h iks dA pu|tr hY?Ó
krvA ilaA=
26
dUjy aty tIjy BrA toN lYky s|tM BrAvM
nAl evyN hI vApiraA= vI mr gE=
28
27
`nHM iwsU ^ ikhA< ÒdA~d dA pu|tr=Ó 43
sAiraM dy ip|Co `h a¯rt
eslE< ijvyN ik sAry BrAvM ny `s
nAl ivaAh kItA< punr `%TAn dy idn `h iksdI iwsU ny `nHM ^ `%tr id|tA< Òt¬sIN Bu|l iv|c ho
ik`N ik t¬sIN nhIN jA,dy ik poTIaM kI aAKdIaM hn= aty t¬sIN prmyS¬r dI SktI bAry nhIN jA,dy= 30
tM iwsU ny `nHM ^ aAiKaA< ÒtM ifr dA~d piv|tr
aAtmA rAhIN `s^ ÔpRBUÕ ik`N bulA`NdA hY? jdoN `s ny eh aAiKaA< 44
ptnI hovygI?Ó 29
Òt¬sIN msIh bAry kI socdy ho= ik
ÔpRBU ny myry pRBU ^ aAiKaA< tU\ myry s|jy pAsy bYQ
jd tIkr mYN tyry vYrIaM ^ tyry pYrM hyQ nA kr idaM=Õ jbUr 110:1
-
45 46
eslE jykr dA~d `s^ ÔpRBUÕ< bulA`NdA hY<
ik`N jo punr `%TAn toN bAad< `%Ty koE ivaAh
tM `h `s dA pu|tr ikvyN ho skdA hY?Ó koE vI frIsI
nhIN hovygA= `h e|k dUjy nAl ivaAhy nhIN jA,gy=
iwsU dy svAl dA jvAb nA dy sikaA= `s idn toN
`h svrg iv|c dUtM vM{ ho,gy=
bAd< iksy ny vI `s^ koE hor svAl krn dA hONslA
31
kI t¬sIN `h nhIN
pi/HaA jo prmyS¬r ny m¬ridaM dy punr `%TAn bAry iliKaA hY=
32
nA kItA=
Ôik mYN abrAhAm dA prmySr ¬ aty eshAk
dA prmySr ¬ aty wAkUb dA prmySr ¬ hM=Õ* `h m¬ridaM
iwsU ny DArimk aAgUaM dI in\dA kItI
dA prmyS¬r nhIN ij`NidaM dA hY=Ó 33
(mrkus 12:38–40; lUkA 11:37–52; 20:45–47)
23
lok `s dA eh `pdyS s¬,ky hYrAn hoxy=
iFr iwsU ny BI/ aty aAp,y cyilaM nAl 2
g|l kItI< aty aAiKaA< nym dy `pdySkM
aty frIsIaM ^< mUsA dI SrHA bAry `pdyS dy, dA
34
3
ikh/A nym sB toN zrUrI hY
aiDkAr hY ik `h kI aAKdI hY= es lE t¬hA^
(mrkus 12:28–34; lUkA 10:25–28)
`nHM dI aAigaA dA pAl, krnA cAhIdA hY aty jo
jdoN frIsIaM ny s¬i,aA ik `s ny sdUkIaM dA
mUÈh b\d kr id|tA hY tM `h e|k TM ek|Qy hoX=
35
`h kih, iDaAn nAl kro< pr `nHM vrgy k\m nA kro
e|k
ik`N ik `nHM dy jIvn c\gy `dAhr, nhIN hn ik`N
FrIsI jo mUsA dI SrHM dA `stAd sI iwsU ^ prtA`,
ik jo vI `h krn ^ kihÈdy hn Kud `nHM ty aml
lE `s^ e|k svAl pu%iCaA<
nhIN krdy= `h sKt nym b,A`Ndy hn ijh/y mÈn,
36
FrIsI ny aAiKaA<
ÒgurU jI< SrHA iv|c sB toN zrUrI hukm ikh/A hY?Ó 37
iwsU ny jvAb id|tA< ÒtY^ aAp,y pRBU prmyS¬r ^
aAp,y sAry idl nAl< aAp,I sArI rUh nAl< aty pUry mn nAl ipaAr krnA cAhIdA=* sB toN zrUrI hukm hY=
39
38
4
lE b/y kQor hn< `h enHM ^ lokM ty lAgU krdy hn= pr `h enHM iv|coN iksy vI nym dA anusr, krn dI koiSS vI nhIN krdy= 5
pihlA aty ehI
Ò`h aAp,y sB k\m lokM ^ ivKAvy lE krdy
aty dUjA hukm vI pihly
hn= `h aAp,y KAs bsitaM ^ poTIaM nAl Br lYNdy
ijÈnA hI mh|tvpUr, hY: ÒtY^ aAp,y guaM>I ^ `vyN
hn aty `nHM ^ v|.y hI v|.y krdy rihÈdy hn= `h
hI ipaAr krnA cAhIdA hY ijvyN tU\ aAp,y aAp ^
aAp,y KAs pRArTnA vAly vstrM dI l\bAE bhut r|Kdy
ipaAr krdA hYN=*
hn tM jo lok `nHM v|l iDaAn dy,= `h FrIsI aty
40
enHM dohM hukmM `%ty hI sAry
nym aty nbIaM dIaM ilKtM ty iqky hoxy hn=Ó
6
nym dy `pdySk dAavtM iv|c `%cIaM TAvM dy loBI hn< aty `h pRArTnA sTAnM iv|c vI `%cy ahudy m|l, 7
dy b/y Bu|Ky hn= bzArM iv|c mAn snmAn lY, dy vI Òjy koE... cAhIdy hnÓ ibvsTA sAr 25:5 aty `tpt 38:8
b/y Bu|Ky hn= `h mnu|KM koloN gurU khA`,A cAhu\dy hn= 8
Òpr t¬sIN sB gurU< nA khA`,A ik`N jo t¬hA.A
ÒmYN...dA prmyS¬r hMÓ kUc 3:6 ÒtY^ ... krnA cAhIdAÓ ibvsTA 6:5 ÒtY^ ... ipaAr krdA hYNÓ lyvIaM 19:18
e|k hI gurU hY aty t¬sIN sB aAps iv|c BrA-BrA ho= 9
aty DrtI `%pr iksy vI mnu|K ^ aAp,A iptA nA
1007
m|tI 23:10-37
aAKo ik`N jo t¬hA.A isrF e|ko hI iptA hY< jo svrg
vFAdArI hn= eh mh|tvpUr, hY ik t¬sIN dUjy asUlM
iv|c hY=
aty t¬sIN aAp,y aAp ^ mAlk vI nhIN
dI a,gihlI kIty ibnA enHM g|lM ty vI aml kro=
khA`,A ik`N ik t¬hA.A sBnM dA mAlk vI e|ko BAv
t¬sIN aÈnHy aAgU hoÚ t¬sIN `h ho jo m|Cr-m|KI ^ tM
msIh hY=
10
11
ijh/A mnu|K t¬hA.A syvk b, t¬hA.I syvA
krdA hY< `h t¬hA.y sAiraM iv|coN v|.A hY=
12
24
pu, lYNdy hn pr ~NQ ^ ingl jMdy hn= 25
ijh/A
Òt¬hA.y ty lAhnt hY< nym dy `pdySko aty FrIsIP=
ivaktI aAp,y aAp ^ mhAn smJdA dIn b,AeaA
t¬sIN kpqI ho= t¬sIN aAp,y kqory aty TAlIaM ^ bAhroN
jAvygA aty jo koE aAp,y-aAp ^ sB iv|cNo nIvM jA,ygA
tM sAF krdy hoN= pr aÈdrly pAsy< `nHM g|lM nAl Bry
`s^ sB toN `%cA smiJaA jAvygA=
hoX ho ijh/IaM t¬sIN dUijaM nAl dgAbAjI krky aty
13
nym dy `pdySko
26
aty FrIsIP< tuhA.y ty lAhnt= t¬sIN kpqI ho ik`N ik
aAp,y aAp ^ pRs\n krky pRApt kItIaM hn=
t¬sIN svrg dy rAj dy rAh iv|c a/cnM pYdA krdy
aÈnHy FrIsIPÚ pihlM kqory aty TAlI dy aÈdr ^ sAF
ho= t¬sIN Kud vI pRvyS nhIN krdy aty `nHM ^ vI pRvyS
kro tM `h bAhroN vI sAF ho,gy=
nhIN krn idÈdy jo koiSS kr rhy hn=Ó 15
14
27
*
Òhy
Òt¬hA.y ty lAhnt< nym `pdySko aty FrIsIPÚ
Ònym dy `pdySko aty frIsIP< t¬hA.y ty lAhnt
t¬sIN kpqI ho= t¬sIN klI kItIaM kbrM vM{ ho< jo
hY< t¬sIN kpqI hoÚ ik`N ik t¬sIN iksy ^ aAp,y Drm
bAhroN soh,IaA idsdIaM hn pr jo aÈdro m¬rdA lokM
iv|c bdl, lE sm¬Èdr aty DrtI ty sFr krdy ho=
dIaM h|.IaM aty hor a,DotIaM cIzM nAl BrIaM
aty jdoN t¬sIN iksy ivaktI ^ bdl idÈdy ho< tM t¬sIN
hoEaM hn=Ó
`s^ aAp,y nAloN vI du|g,A burA b,A idÈdy ho= t¬sIN
mnu|KM vM{ idKAE idÈdy ho pr aÈdroN kpqtA aty
vI eÈny bury ho ik t¬sIN nrk iv|c jAvoNgy=
duStqA nAl Bry hoxy ho=
16
29
Òhy aÈnHy rAh n¬mAP< tuhA.y ty lAhntÚ t¬sIN aAKdy
28
t¬sIN vI `vyN hI ho= t¬sIN bAhroN c\gy
Òt¬hA.y ty lAhnt nym dy `pySko aty FrIsIPÚ
ho< Ôjykr koE mÈdr dI sONh KAvy esdA koE arT
t¬sIN kpqI ho= ik`N ju t¬sIN nbIaM lE kbrM b,A`Ndy
nhIN pr jykr `h mÈdr dy sony dI sONh KAvy< tM `h
ho aty DrmI lokM dIaM kbrM dA sitkAr krdy ho=
sONh b|D hY=Õ
17
mUrKo t¬sIN aÈnHy hoÚ ikh/A v|.A hY? sonA
jM mÈdr< ijh/A ik sony ^ vI piv|tr b,A`NdA hY= 18
t¬sIN eh vI kihÈdy ho< Ôjykr koE j|gvydI dI sONh
30
t¬sIN aAKdy hoN< jykr asIN aAp,y bzurgM dy simaM
iv|c ij`Ndy huÈdy< tM asIN `nHM dI enHM nbIaM ^ mArn iv|c shAetA nA kItI huÈdI=Õ
31
eslE t¬sIN
KMdA hY< esdA koE arT nhIN< pr jykr `h jgvydI
gvAhI idÈdy ho ik t¬sIN `nHM dy b|cy hoN ijnHM ny nbIaM
dI ByNq dI sONh KMdA hY< tM `h sONh b|D hY=Õ
dI h%itaA kItI=
19
t¬sIN
aÈnyH hoÚ ikh/I cIz v|.I hY : Byq< jM jgvydI< jo ByNq ^
aty ijh/y pAp t¬hA.y ip`-dAidaM
ny SurU kIty sn t¬sIN `nHM ^ pUrA kroNgy= 33
piv|tr b,A`NdI hY? 20
32
ÒtusIN s|p hoÚ hy s|pM dy b%icPÚ t¬sIN prmyS¬r dy
Òes lE jykr koE jgvydI dI sONh KMdA hY<
inr,y toN ikvyN bcoNgy< jo ik t¬hA^ nrk ^ ByjygA?
`h jgvydI aty `s `prlIaM sB vstM dI sONh
es lE vyKo mYN nbIaM< igaAnIaM aty `pdySkM
KMdA hY=
21
34
jykr koE mÈdr dI sONh KMdA hY< tM `h
^ t¬hA.y kol ByjdA hMÚ t¬sIN `nHM iv|coN kEaM ^ mAr
mÈdr dI aty `s dI sONh KMdA jo e|k `s iv|c
dyvoNgy; t¬sIN `nHM iv|coN kEaM ^ slIb dy id`Ngy<
rihÈdA hY=
kEaM ^ t¬sIN aAp,yy pRArTnA sTAnM iv|c ko/y mArogy
22
jykr koE svrg dI sONh KMdA hY so
35
prmyS¬r dy is\GAsn dI aty `s `%pr bYQ, vAly dI
aty SihroN Sihr `nHM dA ip|CA kroNgy=
sONh KMdA hY=
DrmI hAbl dy smyN toN lYky zkrwAh t|k sAry DrmI
23
Ònym dy `pdySko aty FrIsIP t¬hA.y ty lAhnt=
hM< t¬sIN
lokM dy ktl dy doSI hovg o =y bkrwAh dA put | r zkrwAh 36
t¬sIN kpqI hoÚ ik`N jo t¬sIN pudIny< sONf aty jIry dA
mÈdr aty jgvydI dy ivckAr mAiraA igaA sI=
dsOND idÈdy ho pr t¬sIN SrHA dy v|D mh|tvpUr, `pdySM
t¬hA^ s|c d|sdA hM= eh sB g|lM es pI/HI dy lokM
^ mÈn, toN a,gihlI krdy ho< jo inaM< deaA< aty
nAl vAprngIaM=
t¬¬k 14 kuJ wUnAnI p|tRIaM t¬k 14 jo/dIaM hn Ònym dy
iwsU v|loN wrUSlm dy lokM ^ ictAvnI
pRcArko aty FrIsIP t¬hA.y ty lAhnt= t¬sIN kpqI ho= Ôt¬sIN ivDvAvMÕ dy Gr l¬|q lYNdy ho< aty t¬sIN l\bIaM pRArTnAvM krdy ho jo lok t¬hA^ vyK sk,= es vAsty t¬hA^ BY/I szA imlygI= mrk¬¬s 12:40; l¬¬kA 20:40
mYN
37
(lUkA 13:34–35)
Òhy wrUSlm< wrUSlm tU\ hI `h Sihr hYN jo nbIaM
^ ktl krdA hY< aty ijh/y tyry kol Byjy jMdy hn
m|tI 23:38-24:28
1008 13
`nHM ^ p|TrM nAl mAr idÈdA hYN< mYN ikÈnI vArI cAihaA
dA ipaAr Q\.A pY jAvygA=
ik tyry b%icaM ^ `sy trHM e|kQA krM ijvyN kuk/I
`hI bcAeaA jAvygA=
aAp,y cUicaM ^ K\BM dy hyQM e|kQA krdI hY< pr tU\
eh KuSKbrI sArI dunIaA iv|c FYlAE jAvygI= hr
e`N nhIN cAhuÈdA=
e|k kOm ^ es bAry d%isaA jAvygA `s toN mgroN aÈt
id|tA jAvygA=
39
38
vyK< tyrA Gr iblkul sK,A C|.
mYN tY^ d|s irhA hM ik tU\ mY^ es toN
bAad ifr nhIN vyKyNgA td tk jd sB eh nhIN
14
pr ijh/A aÈt tIk shygA
aty prmyS¬r dy rAj bAry
aAvygA= 15
ÒdAnIxyl nbI ny `s iG,A`,I idl k\bA~ vst
khi,gy DÈn hY `h ijh/A pRBU dy nAm `%ty aA`NdA
bAry aAiKaA hY ijs nAl BArI nuksAn ho,A hY=* t¬sIN
hY=Ó*
`h iBaAnk vst piv|tr sTAn iv|c K/I vyKoNgy=Ó t¬hA.y iv|c ijnHM ny es bAry pi/HaA hYY `h smJdy hn mÈdr dA Biv|K iv|c ho, vAlA nuksAn
Ò`s vkt ijh/y lok whUidwA
iv|c ho, `h phA/IaM ^ B|j jA,=
(mrkus 13:1–31; lUkA 21:5–33)
24
16
ik es dA kI arT hY=
17
lokM ^ `s
iwsU mÈdr toN bAhr inkl ky jA irhA sI ik
vkt ibnA aAp,A vkt zAeaA kIitaM `%Ty jA,A
`s dy cyly `s^ mÈdr dIaM emArtM ty
cAhIdA hY= jykr koE mnu|K aAp,y Gr dI C|t `%ty hY<
mÈdr ivKA`, lE aAxy= iwsU ny cyilaM ^ aAiKaA<
tM `s^ Gr iv|coN aAp,IaM cIzM lY, vAsty hyQM
Òt¬sIN vyK,A< mYN t¬hA^ s|c aAKdA ik es sTAn dI
nhIN aA`,A cAhIdA=
hr emArt nSq ho jAvygI< es jgHA dA hr p|Tr
tM `s^ aAp,A colA lY, vAsty vAips nhIN aA`,A
DrtI `%pr i.|gygA=Ó
cAhIdA=
2
3
bAad iv|c< jdoN iwsU zYtn U dy phA/ ty bYQA hoeaA
19
18
jykr koE mnu|K Kyt iv|c hY
eh vkt `nHM a¯rtM vAsty b/A KrAb
hovg y A ijh/IaM grBvtIaM ho,gIaM jM ijnHM dy b|cy 20
sI< `s dy cyly ekMt iv|c `s kol aAxy aty pu%iCaA<
du|D cu\Gdy ho,gy=
ÒsA^ d|so< eh g|lM kdoN vAprngIaM aty tuhA.y
BAj srdIaM iv|c jM sbt dy idn nA hovy=
aA`, dA aty jug dy aÈt dA kI inSAn hovygA?Ó
ik< `s smyN bhut v|.I m¬sIbt hovygI= aijhI m¬sIbt
4
iwsU ny aAiKaA< ÒsAvDAn rih,A iksy koloN vI DoKA 5
pr t¬sIN pRArTnA kro ik t¬hA.I 21
ik`N
s\sAr dy aAid toN lYky hu, t|k kdI nhIN vAprI aty 22
nA KA,A= ik`N ik bhut lok myry nM ty aA`,gy aty
nA hI eh Fyr kdy vAprygI=
aAK,gy< ÒmYN msIh hM=Ó ty `h bhut lokM ^ gumrAh
dy idn GqA`, dA FYslA kItA hY= jykr `s ny aijhA
krngy= t¬sIN l/IaM jA, vAlIaM l/AEaM bAry vI
nA kItA< tM koE ij`NdA nhIN rhygA= pr prmyS¬r ny
s¬,oNgy= t¬sIN `nHM l/AEaM dy SurU ho, dIaM afvAhM
`h smM aAp,y cu,y hoX lokM dI BlAE lE GqA
s¬,oNgy= pr t¬sIN .rnA nhIN ik`Nik eh sB g|lM
id|tA hY=
vAprnIaM cAhIdIaM hn= pr hAly eh aÈt nhIN=
msIh e|Ty hY< ty koE khy ik vyKo `h e|Ty hY< tM t¬sIN
6
7
e|k kOm dUjI kOm `%pr hI e|k ptSAhI dUjI `%pr
23
prmySr ¬ ny `h m¬sIbtM
`s vkt jykr t¬hA^ koE aAKy ik vyKo
`nHM dA ivSvAs nA krnA=
24
ik`N ik JUQy msIh aty
c/AE krygI= bhut TAvM `%ty akAl pY,gy aty BUcAl
JUQy nbI `Q,gy aty kE trHM dy acrj inSAn aty
aA`,gy= eh sB g|lM a¿rt dI grBavsTA dIaM
adBut krAmtM ivKA`,gy ik `h prmyS¬r v|loN
pI/M vM{ ho,gIaM< jdoN `h e|k b|cy ^ jnm dy rhI
cui,aM hoeaM ^ vI Bulyvy iv|c pA s|k,= `h eh
huÈdI hY=
g|lM< jykr s\Bv hoeaA tM< prmyS¬r dy cu,y hoX lokM
8
9
Òifr lok t¬hA^ SAskM h|TIN kSq dy,gy aty mAry
jA, lE F/A dy,gy= sB lok t¬hA^\ nfrt krngy= eh sB g|lM t¬hA.y nAl es lE vAprngIaM ik`N ik t¬sIN myry iv|c ivSvAs r|Kdy ho=
10
^ gumrAh krn lE vI krngy=
25
hu, mYN t¬hA^ eh
sB kuJ vApr, toN pihlM hI d|s id|tA hY= 26
ÒkuJ lok t¬hA^ jykr eh kih, ik msIh TlM
`h vkt bhut
iv|c hY= tM t¬sIN `nHM dy khy `jA/ iv|c msIh ^
sAry inhcAvAn aAp,A ivSvAs guaA bYQ,gy aty
l|B, nA cly jA,A= koE t¬hA^ eh vI kih s|kdA hY
`h e|k dUjy dy ivroD iv|c `Q K/o,gy ty aAp,y iv|c
ik vyKo msIh aÈdrlI koQ/I iv|c hY= pr t¬sIN `s ty
nfrtM pAl bYQ,gy=
ivSvAs nA kirP=
11
bhut sAry JUQy nbI aA`,gy
aty bhut lokM ^ Zlt rAh pA dy,gy=
12
dunIaM iv|c
duSqtA vD jAvygI= es lE bhut sAry SrDAlUaM
27
ik`N ik ijs trHM ibjlI c/Hid`N
cmkA mArky lihÈdy tIkr id|sdI hY `sy trHM mnu|K dy pu|tr dA aA`,A hovygA=
28
jdoN t¬sIN igrJM ^
Ò`s iGnA`,I ... ho,A hYÓ dAnIXl 9:27; 12:11 ÒDÈn hY ... aA`NdA hYÓ zbUr 118:26
(dAnIXl 11:31 vI vyKo=)
1009
m|tI 24:29-25:8 42
ek%iQaM huÈidaM dyKdy ho tM t¬sIN jA, jMdy hoN e|Ty
Òso huiSaAr rhoÚ t¬sIN nhIN jA,dy ik t¬hA.A pRBU 43
koE m¬rdA hY= `sy trHM myrA aA`,A vI sB lE sAF
ikh/y idn aAvygA=
hovygA=
Gr dA mAlk jA,dA hovy ik cor iks vkt aA`,
29
Ò`nHM idnM dIaM tklIFM toN t¬r\t bAad< eh
vAprygA:
eh g|l wAd r|K,A ik jykr
vAlA hY< `h strk rhygA aty cor ^ aAp,y Gr dy aÈdr v/Hn nhIN dyvygA=
44
evyN t¬hA^ vI itaAr
J|q hI sUrj hnyrA ho jAvygA aty c\n aAp,I cAn,I rih,A cAhIdA hY ik`N ik ijs G/I t¬hA^ ic|t cytA nhIN dyvygA tAry akAS toN i.|g pY,gy aty akASM
vI nhIN ho,A `s G/I mnu|K dA pu|tr aA jAvygA=
dIaM SktIaM ihlAEaM jA,gIaM=Ó c\gy nOkr aty bury nOkr
wsAwAh 13:10; 34:4 30
45
Ò`s vkt< akAS iv|c e|k inSAn pRgqygA< eh
(lUkA 12:41–48)
ÒigaAnI aty Brosy wog nOkr kO, hY? `h aijhA
ivKA`, lE< ik mnu|K dA pu|tr aA irhA hY= iFr
hY ijs ^ mAlk ny hornM sAry nOkrM `%ty ingrAnI
DrtI dy sAry lok cIk,gy= `h mnuK | dy put | r ^ SktI
r|K, aty `nHM ^ QIk smyN ty Bojn dy, dI iz\mydArI
aty mhAn mihmA nAl akAS dy b|dlM ty aA`NdA
id|tI hY?Ó
vyK,gy=
hoeaA k\m kridaM vyKdA hY< tM `h nOkr bhut KuS
31
mnu|K dA pu|tr tUrHI dI v|.I aAvAz nAl
47
46
jdoN mAlk aA`NdA hY aty nOkr ^ id|tA
aAp,y dUtM ^ ByjygA= `h `s dy cu,y hoX lokM ^
huÈdA hY=
DrtI dy e|k isry toN dUjy isry t|k aty akAS dy e|k
aAp,I sArI jAedAd dI iz\mydArI dy dyvygA=
isry toN dUjy isry t|k e|kiQaM kr,gy=Ó
`doN kI hovygA jy nOkr duSq hovy aty socy ik `sdA
32
ÒaÈjIr dA dRKt sA^ sbk isKA`NdA hY= t¬sIN
mYN t¬hA^ s|c d|sdA hM= mAlk `s nOkr ^
mAlk CytI vAips nhIN aAvygA?
49
48
pr
iFr `h dUjy nOkrM
jA,dy ho ik jdoN aÈjIr dy dRKt dIaM qih,IaM nrm
^ mArnA kuq,A SurU kr dyvygA aty SrAbIaM nAl
aty hrIaM huÈdIaM hn aty `nHM ty p|ty fu|qdy hn tM
KA, pI, aty aAn\d mAn, l|g pvygA=
ptA l|g jMdA hY ik grmI dI ru|t ny/y hY=
esy trHM<
nOkr dA mAlk acAnk aAvygA< jdoN `s^ `sdI
jdoN t¬sIN eh sB g|lM vAprdIaM vyKoNgy< t¬sIN jA,
aAs vI nhIN hovygI< aty `h `s^ wAd cyty nhIN
jAvogy ik mnu|K dy pu|tr dA aA`,A ny/y hY=
hovygA=
33
34
mYN t¬hA^
51
50
tM `s
iFr mAlk `s^ szA dyvygA aty `s^
s|c d|sdA hM= eh sB g|lM `doN vAprngIaM jdoN
kpqIaM nAl Byj dyvygA< ij|Ty lok cIkdy aty aAp,y
hAly eh pI/HI ij`NdI hovygI=
dÈd krIcdy ho,gy=
35
DrtI aty akAS
Ktm ho jA,gy pr myry bcn kdy vI nhIN mrngy= ds kuaArIaM bAry idRSqMt isrf pRBU jA,dA hY ik `h smM kdoN aAvygA 36
(mrkus 13:32–37; lUkA 17:26–30< 34–36)
25
Ò`s vkt< surgI rAj `nHM ds kuaArIaM vrgA hovygA ijnHM ny aAp,IaM mSAlM 2
Òpr `s idn aty `s G/I ^ koE nhIN jA,dA=nA
lEaM aty lA/y ^ iml, gEaM= `nHM iv|coN pÈj tM
svrg dy dUt nA pu|tr isrf iptA hI jA,dA hY=
mUrK sn aty bAkI dIaM pÈj isaA,IaM= pÈj mUrK
ijvyN noNh dA smM sI `sy trHM mnu|K dy pu|tr dA
kuaArIaM aAp,y nAl mSAlM tM lY ky aAEaM pr `nHM
37
aA`,A vI hovygA=
38
3
`nHM idnM iv|c h/H toN pihlM<
dy jgdy rih, vAsty hor tyl nA lY ky aAEaM< tM j¬
lok KA rhy sn< pI rhy sn< ivaAh krvA rhy sn aty
mSAl jgdI rhy= dUjy pAsy< pÈj isaA,IaM kuaArIaM
aAp,y b%icaM dy ivaAh vI kr rhy sn aty lok eh
aAp,IaM mSAlM nAl tyl vAlA BM.A vI ilaAEaM=
sB kuJ krdy rhy jd t|k ik noh ikStI `%ty nhIN
ik`N ik lA/A bhut dyrI nAl aAeaA< sB kuaArIaM
ci/aM sI=
39
4
5
6
lokM ^ nhIN ptA sI ik kI vApr irhA
T|k gEaM aty sON gEaM= a|DI rAt vyly iksy ny aYlAn
sI= `nHM ^ h/H aA`, aty sB lokM ^ nSq kr dy,
kItA< ÔlA/A aA irhA hY< `s^ iml, lE bAhr aAPÚÕ
tk kuJ vI ptA nhIN sI= evyN hI mnu|K dy pu|tr dy
Òtd sArIaM kuaArIaM `%QIaM< !p,IaM msAlM
aA`, ty hovygA=
40
7
8
do mnu|K e|kQy Kyt iv|c k\m kr
itaAr kItIaM= pr mUrK kuaArIaM ny isaA,IaM
rhy ho,gy< `nHM iv|co e|k F/ ilaA jAvygA aty dUjA
kuaArIaM ^ aAiKaA< ÔsA^ aAp,IaM msAlM iv|c To/A
C|. id|tA jAvygA=
tyl dy dyvo< jo tyl sA.y kol sI l|gB|g m¬|k cu%ikaA hY
41
do a¯rtM c|kI pIh rhIaM ho,gIaA
e|k lY il|tI jAvygI aty dUjI ^ C|. id|tA jAvygA=
aty sA.IaM mSAlM buJ rhIaM hn=Õ
m|tI 25:9-34
1010
9
ÒisaA,IaM kuaArIaM ny `%tr id|tA< ÔnhIN eh
22
Òifr< `h nOkr aAeaA ijs ny Dn dy do Joly
tyl sA.y ty t¬hA.y jgA`, vAsty kAfI nhIN hovygA=
pRApt kIty sn= `h mAlk pAs aAeaA aty `s^
eh ibhtr hovygA ik t¬sIN tyl vycn vAly toN m¬|l lY
ikhA< ÔsuaAmI jI< mY^ do TYly rKvAlI lE dy gxy sI<
aAvoN=Õ
mYN `s^ vrt ky do hor b,A lxy hn=Õ
10
e`N pÈj mUrK kuaArIaM tyl lY, vAsty
clIaM gEaM< jdoN `h clIaM gEaM tM ip|Co lA/A
23
ÒmAlk ny aAiKaA< Ôbhut vDIaAÚ tU\ e|k c\gA
aA igaA aty ijh/IaM kuaArIaM itaAr sn `h lA/y
aty vFAdAr nOkr hY tU\ `s To/y ijhy Dn dI shI
nAl ivaAh dI dAavt vAsty nAl clIaM gEaM
vrtoN kItI hY< es lE mYN tY^ v|.IaM iz\mydArIaM
aty `s toN bAad drvAzA b\d ho igaA=
dyvMgA= tU\ aA aty myry nAl pRS\sA sMJI kr=Õ
11
ÒbAad iv|c `h dUjIaM kuaArIaM vI prtIaM
24
Òijs nokr ny Dn dA isfr e|k hI JolA pRApt
aty `nHM ikhA< ÔSRI mAn jI< SRI mAn jI< drvAzA KolHo
kItA sI< `h aAeaA aty aAiKaA< ÔsuaAmI jI< mYN jA,dA
tM jo asIN vI aÈdr aA skIxyÚÕ
sM ik tusIN e|k sKt idl aAdmI ho ik`N ik ij|Ty
12
Òpr lA/y ny jvAb id|tA< ÔmYN t¬hA^ s|c aAKdA
hM ik mYN nhIN jA,dA ik t¬sIN kO, ho=Õ 13
iKlAiraA nhIN `%ToN e|kQA krdy ho=Õ
Òes lE hmySA itaAr rho< ik`N ik t¬sIN nhIN
jA,dy ik mnuK | dA put | r iks pl jM iks idn aAvygA=
14
t¬sIN kuJ nhIN bIjIaA t¬sIN `%ToN vI v|>ydy ho aty ij|Ty 25
es lE mYN
.rdA sM= mYN igaA aty t¬hA.A Dn DrtI iv|c lko id|tA= aAh irhA t¬hA.A Dn dA JolA= 26
ÒmAlk ny `s^ aAiKaA ik tU\ e|k burA aty aAlsI
itÈn nOkrM bAry idRSqMt
nOkr hYN= tU\ jA,dA sI ik ij|Ty mYN bIijaA nhIN `%ToN
(lUkA 19:11–27)
v|>dA hM aty ij|Ty mYN iKlAiraA nhIN sI `%ToN e|kQA
Òsvrg dA rAj iksy ivaktI dy ivdyS jA,
krdA hM=
27
so tY^ cAhIdA sI ik tU\ myrA Dn srAFM ^
vrgA hY= ivdA ho, toN pihlM< `s ny aAp,y nOkrM ^
dy id\dA tM jo jdoN mYN vAips m¬/dA tM mY^ es Dn
s%idaA aty aAp,I jAedAd `nHM ^ sONp id|tI=
nAl ibaAj imldA=
15
`s
ny hr nOkr dI wogtA anusAr< e|k nOkr ^ Dn dy
28
ÒtM mAlk ny dUjy nOkrM ^ aAiKaA< ÔDn dA eh
pÈj Joly< dUjy ^ do aty tIjy ^ Dn dA e|k JolA id|tA
e|k JolA es koloN lY lvo aty `s^ dy dyvo ijs kol
es toN bAad `h aAp,I wAtrA ty cilaA igaA=
ds Joly hn=
16
29
ik`N ik hr koE ijs kol jo hY `s^
ijs nOkr ny Dn dy pÈj Joly pRApt kIty sn `h J|q
vrtdA hY `s^ v|D imlygA aty `h aAp,I zrUrt
hI clA igaA aty Dn lA id|tA aty Dn dy pÈj hor Joly
toN vI v|D pRApt krygA= aty `h ijs kol jo hY `s dI
kmA lxy=
vrtoN nhIN krdA< tM `s koloN `h vI lY ilaA jAvygA
17
aty ijs^ Dn dy do Joly imly sn `s ny
vI Dn lA id|tA aty Dn dy do hor Joly kmA lxy=
18
pr
jo `s kol hY=Õ
30
tM `s dy mAlk ny ikhA< Ô`s ink\my
ijs ^ Dn dA isrf e|k hI JolA imilaA sI< `sny
nOkr ^ bAhr hnyry iv|c su|q id`< `s jgHM ij|Ty lok
DrtI iv|c qoaA pu%iqaA aty aAp,y mAlk dA Dn d|b
cIkdy aty drd nAl aAp,y d\d pIsdy hn=Õ
id|tA= 19
Òl\by smyN bAad< `nHM nOkrM dA mAlk vAips
pritaA aty `nHM ^ pu%iCaA ik `nHM ny `s dy Dn dA kI kItA=
20
ijs nOkr ^ `s ny pÈj TYly id|ty sI `h
31
mn¬|K dA pu|tr sAiraM dA inr,A krygA ÒjdoN mnu|K dA pu|tr aAp,I mihmA iv|c aAp,y
sAry dUtM nAl aAvygA< `h pAtSAh dI trHM aAp,y 32
mAlk pAs `nHM pÈj TYilaM dy nAl hor pÈj TYly vI lY
mihmAmE isÈGAsn ty ivrAjmAn hovygA=
aAeaA jo `s ny kmAxy sn< aty `nHM ^ mAlk dy a|gy
kOmM `s dy a|gy ek|QIaM kItIaA jA,gIaA aty `h
r|K id|tA= nOkr ny ikhA< ÔsuaAmI jI< t¬sIN mY^ Dn dy
`nHM ^ do ih%isaA iv|c v\.ygA= eh eÈJ hovygA ijvyN
pÈj Joly sONpy sn= aAh Dn dy pÈj hor Joly hn ijh/y
aAj/I By.M iv|cNo b|krIaM ^ v|KrIaM krdA hY=
mYN enHM nAl kmAX hn=Õ
dA pu|tr By.M ^ aAp,y s|jy pAsy aty b|krIaM ^ aAp,y
21
ÒmAlk ny `%tr id|tA< Ôbhut vDIaA< tU\ e|k c\gA
nOkr hYN ijs ty BrosA kItA jA skdA hY= tU\ `s To/y
sArIaM
33
mnu|K
K|by pAsy r|KygA= 34
Òfyr pAtSAh `nHM aAdmIaM ^< ijh/y `s dy s|jy
ijhy Dn ^ shI >Èg nAl vritaA hY= es lE mYN
pAsy ho,gy aAKygA< ÔaAPÚ myry iptA ny t¬hA^ sB ^
hu, tY^ es toN v|.A eKitaAr dyvMgA= es lE tU\
asIsM id|tIaM hn= aAP aty `h rAj pRApt kro ijs
hu, aAp,y mAlk dI KuSI iv|c SAiml ho=Õ
dA pRBU ny t¬hA.yy nAl vAadA kItA hoeaA hY= eh rAj
1011
m|tI 25:35-26:14
tM s\sAr dy m¬|> toN hI t¬hA.y lE itaAr kItA hoeaA
prsoN psAh dA it`hAr* hY= `s idn< mnu|K dA pu|tr
hY=
aAp,y duSmnM h|TIN slIb id|ty jA, lE dy id|tA
35
t¬sIN eh rAj pA skdy ho ik`N ik jdoN mYN Bu|KA
sI< t¬sIN mY^ KA, ^ id|tA aty jdoN mYN ipaAsA sI< t¬sIN
jAvygA=Ó 3
mY^ pI, ^ id|tA= jdoN mYN Gr toN dUr aty e|klA sI 36
t¬sIN mY^ aAp,y Gr inPtA id|tA=
jdoN mYN vstr
hI, sM< t¬sIN mY^ pihn, lE k|p/y id|ty= mYN ibmAr
td pRDAn jAjk aty bzurg whUdI aAgU srdAr
jAjk dy mhl iv|c ek|Qy hoX= srdAr jAjk dA nAP kwAfA sI= 4
sI tM t¬sIN myrI Kbr il|tI aty jdoN mYN kYYd iv|c sI tM tusIN myry kol aAxy=Õ 37
aty `s sBA iv|c< `nHM ny DoKy nAl iwsU ^ igrFtAr 5
krn aty mAr dy, dI iv`Nt b,AE= pr `nHM ny
Òtd c\gy lok `s^ `%tr dy,gy< ÔpRBU< asIN kdoN
aAiKaA< ÒasIN iwsU ^ psAh dy it`hAr vyly igrFtAr
t¬hA^ Bu|KA vyiKaA aty t¬hA^ Bojn id|tA jM kdoN asIN
nhIN kr skdy ik`N ik lok gu|sy iv|c aA jA,gy aty
t¬hA^ ipaAsA vyiKaA aty kuJ pI, ^ id|tA?Õ
fsAd kr dy,gy=Ó
38
kdoN
asIN t¬hA^ bgAinaM vM{ vyiKaA aty t¬hA^ aAp,y Gr in`tA id|tA< jM kdoN asIN t¬hA^ ibn k|pi/PN vyiKaA aty t¬hA^ k|p/y id|t? y
39
kdoN asIN t¬hA^ ibmAr
jM kYd iv|c vyiKaA aty t¬hA.I dyKBAl krn lE aAX?Õ 40
e|k a¯rt ny ivSys k\m kItA 6 7
(mrkus 14:3–9; wUhÈnA 12:1–8)
jdoN iwsU bYtanIaA iv|c Sm~n ko/HI dy Gr sI=
tM e|k a¯rt `s kol aAE= `s kol s\gmrmr dI
Òtd pAtSAh jvAb dyvg y A< ÔmYN t¬hA^ s|c aAKdA
SISI iv|c b/A mihÈgA atr BiraA hoeaA sI= `s
hM< ik jo kuJ vI t¬sIN enHM t¬|C lokM lE kItA jo myry
a¯rt ny jdoN iwsU Bojn kr irhA sI< eh atr `s dy
nAl s\b\iDt hn< t¬sIN eh myry lE kItA=Õ
isr `%ty ro/H id|tA=
41
8
Òfyr pAtSAh aAp,y K|by pAsy vAly lokM ^ aAKygA<
jdoN cyilaM ny a¯rt ^ e`N kridaM vyiKaA< `h
ÔmYToN dUr cly jAP< t¬sIN srApy hoX ho= `s sdIvI
b/y prySAn ho gX aty aAiKaA< Òeh bykAr hI ik`N?
m|cdI hoE a|g iv|c cly jAP< ijh/I SYtAn aty `s
eho atr mihÈgy m¬|l vyicaA jA skdA sI aty pYsy
dy dUtM lE itaAr kItI gE hY=Õ
42
t¬hA^ jA,A hI
pvygA ik`N ik jd mYN Bu|KA sM t¬sIN mY^ nA KuaAeaA aty nA hI kuJ pI, ^ id|tA=
43
jdoN mYN ek|lA aty Gr
toN dUr sM t¬sIN mY^ aAp,y Gr in`tA nhIN id|tA aty jd vstr hI, sM t¬sIN mY^ k|p/A nhIN id|tA< jdoN
9
grIb lokM ^ id|ty jA skdy sn?Ó 10
iwsU jA,dA sI ik kI vApiraA sI= es lE `s
ny aAiKaA< Òt¬sIN es a¯rt ^ ik`N iKJA rhy hoN? `s ny myry lE eh bhut c\gA kItA hY= 11
grIb lok hmySA t¬hA.yy nAl ho,gy pr mYN sdA 12
mYN ibmAr aty kYd iv|c sM< t¬sIN myrA iDaAn nhIN
t¬hA.y nAl nhIN rhMgA=*
r%iKaA=Õ
SrIr ty roi/HaA hY= esny eh sB kuJ myry mrn `pr\t
44
Òfyr `h vI `%tr dy,gy; ÔpRBUÕ kdoN asIN t¬hA^
dyh ^ dfnA`n lE kItA hY=
es a¯rt ny atr myry 13
mYN t¬hA^ s|c aAKdA
Bu|KA jM ipaAsA e|k bgAny vM{ jM ibn k|pi/PN< jM
hM< ik KuSKbrI dA pRcAr sAry s\sAr iv|c kItA jAvygA
bmAr jM kYd iv|c vyiKaA aty t¬hA.I shAetA nhIN
aty ij|Ty ikty eh KuSKbrI phuÈcygI< jo es a¯rt ny
kItI=Õ
kItA hY eh khA,I vI khI jAvygI aty lok `s^
45
ÒFyr rAjA `%tr dyvygA< ÔmYN t¬hA^ s|c aAKdA
wAd kr,gy=Ó
hM< ik jdoN t¬sIN enHM t¬|C lokM lE kuJ vI krn toN enkAr krdy hoN< jo myry nAl s\b\iDt hn< t¬sIN eh whUdA dA iwsU dA duSm, b, jA,A
myry lE krn toN enkAr krdy hoN=Ó 46
Òtd `h bury lok sdIvI szA pA`,gyy pr c\gy
lok sdIvI jIvn pA`,gy=Ó
14
(mrkus 14:10–11; lUkA 22:3–6)
td `nHM bArHM cyilaM iv|c e|k ny ijs dA nA`N
whUdA eskirwotI sI< pRDAn jAjk kol jAky aAiKaA< whUdI aAgUaM v|loN iwsU ^ mrvA`, dI iv`Nt (mrkus 14:1–2; lUkA 22:1–2; wUhÈnA 11:45–53)
26
psAh dA it`hAr whUdIaM dA KAs DArimk idn< es idn pRBU ^ wAd kridaM ik `s ny `nHM mUsA dy smyN imsr iv|coN
jdoN iwsU eh sB bcn aAK hiqaA< `s ny
gulAmI toN m¬kt kItA sI< `h ivSyS Bojn krdy hn=
aAp,y cyilaM ^ aAiKaA< Òt¬hA^ ptA hY ik
ÒgrIb lok ... nhIN ho,AÓ ibvsTA 15:11
2
m|tI 26:15-38 15
1012
ÒmYN iwsU ^ t¬hA.y h|T F/vA dyvMgA tM t¬sIN mY^
iwsU ny roqI lE prmyS¬r dA S¬krAnA kItA aty es ^
es kArj lE kI dyvoNgy?Ó tM `nHM jAjkM ny `s^
aAp,y cyilaM iv|c v\. id|tA aty ikhA< Òeh roqI lvo
tIh cMdI dy is|ky dy id|ty=
ty KA lP ik`N j¬ eh myrA SrIr hY=Ó
16
27
`s vyly toN bAad whUdA iwsU ^ jAjk dy h|T
F/vA`, dA dAa l|B, l|gA+
ifr iwsU ny mY dA ipaAlA fi/aA aty prmyS¬r dA
SukrAnA kItA aty ikhA< Òt¬hA.y iv|coN hr koE es ^ pIP=
28
eh myrA lhU hY= myrA lhU prmyS¬r aty `sdy
iwsU ny psAh dA Bojn kItA
lokM ivckAr nvM krAr SurU krdA hY= bhut sAry lokM
(mrkus 14:21–22; lUkA 22:7–14< 21–23; wUhÈnA 13:21–30) 17
dy pAp m¬aAF krn lE eh lhU vhAeaA igaA hY=
ny iwsU kol aA,ky aAiKaA< Òt¬hA.y KA, lE psAh dA
pIvMgA= pr jdoN mYN es ^ aAp,y iptA dy rAj iv|c
Bojn asIN ik|Ty itaAr krIX?Ó
t¬hA.y nAl pIvMgA tM eh nvIN hovygI=Ó
ptIrI roqI dy itPhAr* dy pihly idn< cyilaM
18
29
30
iwsU ny `%tr id|tA< ÒSihr aÈdr jAP aty `s
ivaktI ^ imlo ijs^ mYN jA,dA hM aty `s^ d|so ik
mYN t¬hA^ d|sdA hM< ik mYN es mY ^ fyr kdy nhIN
iFr `nHM ny Bjn gAeaA= es toN bAad jYtUn
dy phA/ v|l ^ cly gxy=
tyry gurU ny ikhA< ÔmyrA cui,aA hoeaA vylA ny/y aA igaA hY aty mYN psAh dA Bojn aAp,y cyilaM smyt
iwsU ag\m vAk krdA ik `sdy
tyry Gr hI krMgA=ÕÓ 19
cyly `s^ C|. jA,gy
ijs trHM iwsU ny cyilaM ^ ikhA< `nHM ny `sy trHM
(mrkus 14:27–31; lUkA 22:31–34; wUhÈnA 13:36–38) 31
hI kItA aty `vyN psAh dA Bojn itaAr hoeaA= 20
SAm vyly iwsU aAp,y bArHM cyilaM smyt myz ty
bYQA hoeaA sI=
21
jdoN `h KA rhy sn tM iwsU ny
iwsU ny cyilaA ^ ikhA< Òa|j rAt myry kAr, t¬sIN
sAry aAp,A BrosA guaA lvoNgyy= ik`N ju eh iliKaA hoeaA hY:
ikhA< ÒmYN t¬hA^ s|c aAKdA hM ik t¬hA.y bArHM iv|coN e|k cylA mY^ jldI hI myry duSm,M dy h|T F/vA dydygA=Ó
22
eh s¬, ky cyly b/y inrAS hoX= iwsU dy
hr cyly ny ikhA< ÒpRBU< inSict hI mYN `h nhIN hMÚ kI eh s|c nhIN hY?Ó 23
iwsU ny `%tr id|tA< Òijs aAdmI ny myry nAl es
kqory iv|c h|T .uboeaA hY `hI ivaktI hY ijh/A mY^ myry duSm,M dy h|TIN F/AvygA=
24
mnuK | dA put | r jAvygA
ÔmY aAj/I ^ mAr dyvMgA< aty `s dy e|z/ dIaM By.M iK|lr jA,gIaM=Õ 32
zkrjAh 13:7
pr mYN m¯t bAad ifr jI `QMgA aty glIlI v|l
jAvMgA= mYN t¬hA.yy `%Ty phuÈc, toN pihlM hI `%Ty hovMgA=Ó 33
td ptrs ny `s^ `%tr id|tA< ÒBAvyN tyry kArn
aty `vyN hI mrygA ijvyN `s bAry< poTIaM iv|c iliKaA
bAkI sAry cyly BrosA guaA bYQ,< mYN aAp,A BrosA kdy
hoeaA hY= pr `s mn¬|K ty lAhnt ijh/A mnu|K dy
nhIN guaAvMgA=Ó
pu|tr ^ vYrIaM dy h|TIN F/vAxygA= `s mnu|K lE BlA huÈdA ik `h nA hI j\mdA=Ó 25
td whUdA ny iwsU ^ aAiKaA< ÒgurU jI< inSict
34
iwsU ny aAiKaA< ÒmYN s|c aAKdA ik a|j rAt k|uk/
dy bMg dy, toN pihlM tU\ mY^ nAmÈzUr kryNgA=Ó 35
pr ptrs ny aAiKaA< ÒBAvyN mY^ t¬hA.y nAl mrnA
hI mYN `h nhIN hM= kI eh s|c nhIN hY? whUdA hI `h
pvy mYN tY^ kdy vI nAmÈzUr nhIN krMgA=Ó aty e`N hI
mnu|K sI jo iwsU ^ `s dy duSm,M dy h|T F/vA`,A
bAkI sAry cyilaM ny vI ikhA=
cAhuÈdA sI tM iwsU ny aAiKaA< ÒhM `h tU\ hYN=Ó iwsU e|klA pRArTnA krdA hY pRBU dA rAt dA KA,A (mrkus 14:22–26; lUkA 22:15–20; 1kuirÈTIaM 11:23–25) 26
jdoN `h KA rhy sn tM iwsU ny To/I roqI lE=
36
(mrkus 14:32–42; lUkA 22:39–46)
iFr< iwsU aAp,y cyilaM nAl gTsmnI nAmyN dI
e|k TM ty igaA< aty `nHM ^ aAiKaA< ÒijÈnA icr mYN `%Ty rhM aty pRArTnA krM< t¬sIN e|Ty bYQo=Ó
ptIrI roqI dA it`hAr whUdIaM dA Cu|qI dA e|k KAs hFtA< purA,y nym iv|c eh psAh dy it`hAr toN agly idn SurU huÈdA sI< pr a|j k|l eh dovyN Cu|qIaM e|k hI ho gEaM hn=
37
iwsU ny
ptrs aty zbdI dy dovyN pu|trM ^ aAp,y nAl aA`, ^ ikhA pr nAl hI iwsU b/A `dAs aty bykrAr nzr aA`, l|gA=
38
iwsU ny ptrs aty zbdI dy dohM put | rM
1013
m|tI 26:39-64 52
^ ikhA< ÒmyrA aAtmA du|K nAl BrpUr hY aty myrA idl
iwsU ny `s^ ikhA< ÒaAp,I tlvAr m¬/ imaAn
`dAsI nAl quqdA jA irhA hY= t¬sIN e|Ty myry nAl
iv|c pA lY< ik`N ik ijh/y tlvAr clA`Ndy hn `h
jAgdy rho aty rtA `.Ik kro=Ó
tlvAr nAl hI mAry jA,gy=
39
53
kI t¬sIN nhIN jA,dy
td iwsU `nHM toN To/A ku a|gy ^ viDaA= iwsU mUÈh
ik mYN aAp,y iptA ^ byntI kr skdA hM aty `h J|q
BAr jmIn `%ty ipaA aty pRArTnA kItI< Òhy myry iptA<
myry vAsty dUtM dIaM bArHM sYnA toN v|D Byj dyvygA=
jykr eh s\Bv hY tM d|uKM dA eh ipaAlA lY lvo= pr
pr es^ evyN vAprnA cAhIdA hY tM jo `vyN hI
tU\ `hI kr jo tU\ cAhuÈdA hY nA ik jo mYN cAhuÈdA hM=Ó 40
td iwsU aAp,y cyilaM kol aAeaA aty `nHM ^
54
hovy ijvyN poTIaM aAKdIaM hn=Ó 55
td iwsU ny sAry lokM ^ aAiKaA< ÒkI t¬sIN enHM
su%itaM pAeaA= iwsU ny ptrs ^ aAiKaA< ÒkI t¬sIN
tlvArM aty .MgA nAl mY^ igrFtAr aAX hoN< ijvyN
myry nAl e|k G\qy lE vI nhIN jAg skdy?
jAgo
mYN koE aprADI hovM? hr roz mYN mÈdr dy elAky iv|c
aty pRArTnA kro ik t¬sIN prtAvy iv|c nA pvo= aAtmA
bYQdA sI aty lokM ^ `pdyS idÈdA sI< pr tusIN mY^
tM e|Cuk hY< pr t¬hA.A SrIr kmzor hY=Ó
igrFtAr nhIN kItA=
42
41
iFr iwsU dUjI vAr `%Ty cilaA igaA aty pRArTnA
kItI< Òmyry iptA< jykr eh du|KM dA ipaAlA myry J|l,
56
pr eh sB kuJ es lE
hoeaA tM ik nbIaM dIaM ilKtM pUrIaM ho,=Ó es toN bAad iwsU dy sAry cyly `s^ C|. ky B|j gX=
toN ibnA hqAeaA jA,A s\Bv nhIN< kAS t¬hA.I e|CA hI pUrn hovy=Ó 43
iwsU whUdI aAgUaM dy snm¬|K
jdoN iwsU vAips aAeaA< `s ny aAp,y cyilaM ^
ifr sut | A hoe! pAeaA= `nHM dIaM a|KM T|kIaM hoEaM sn=
44
tM iwsU `nHM toN ivdA hoky e|k vAr ifr clA
(mrkus 14:53–65; lUkA 22:54–55< 63–71; 57
wUhÈnA 18:13–14< 19–24)
ijnHM ny iwsU ^ igrFtAr kItA sI `h `s^
igaA aty tIjI vAr `hI bcn aAKdy hoX pRArTnA
srdAr jAjk kwAfA dy Gr lY gX ij|Ty nym dy `pdySk
kItI=
aty v.yry aAgU ekQy hoxy sn=
45
58
jdoN `s^ srdAr
ifr iwsU vAips cyilaM kol igaA aty aAK,
jAjk dy Gr iljAeaA jA irhA sI tM ptrs ny kuJ
l|gA< Òt¬sIN ajy vI sO rhy ho aty aArAm kr rhy ho?
iv|T nAl `s dA ip|CA kItA= `s ny ivh/y iv|c pRvyS
vyKo `h G/I aA gE hY jdoN mnu|K dA pu|tr pApIaM dy
kItA aty ispAhIaM nAl bYQ igaA= `h eh vyK,
h|T f/vAeaA jA,A hY=
lE `ts¬k sI ik aÈt iv|c iwsU nAl kI vAprygA=
46
vyK
h|TIN F/vAXgA `h aA igaA hY=Ó
59
pRDAn jAjk aty whUdIaM dI pUrI sBA iwsU dy
iKlAf JUQy gvAh l|B rhI sI= tM jo `h `s^ mrvA iwsU dA igrFtAr kItA jA,A (mrkus 14:43–50; lUkA 22:47–53; wUhÈnA 18:3–12) 47
sk,= `h aijhy lokM ^ l|B, dI koiSS kr rhy sn jo iwsU dy ivru|D kuJ kih,=
60
bhut sAry lok sAmH,y
jdoN iwsU ajy bol irhA sI< bArHM cyilaM iv|coN
aAxy ijnHM ny iwsU bAry JUQIaM g|lM aAKIaM= pr `h
e|k< whUdA `%Ty aA igaA= pRDAn jAjkM duaArA Byjy
aijhI koE vI gvAhI nA l|B sky= fyr do lok bAhr
hoX bhut sAry lok aty lokM dy bzurg aAgU vI `s dy
aAX aty `nHM aAiKaA<
nAl sn= `nHM kol tlvMrA aty .MgM f/IaA hoEaM
prmyS¬r dA mÈdr tbAh kr skdA hM aty itÈn idnM
sn=
iv|c fyr b,A s|kdA hM=ÕÓ
48
whUdA ny `nHM lokM ^ eh inSAn id|tA hoeaA
61
Òes aAdmI ny aAiKaA< ÔmYN 62
srdAr jAjk `%iQaA
sI: Òik ijs ivaktI ^ mYN cu\mM `hI iwsU hY= `s^
aty iwsU ^ aAK, l|gA< Òeh lok tyry ty doS lA rhy
igrFtAr kr lY,AÓ
hn= kI tyry kol koE jvAb nhIN? kI eh lok s|c
49
tM whUdA is|DA iwsU kol igaA
aty aAiKaA< ÒgurU jI nmskArÚÓ ifr `s ny `s^ cu\imaA= 50
63
pr iwsU ny kuJ nA ikhA=
dobArA srdAr jAjk ny iwsU ^ pu%iCaA< ÒmYN tY^
iwsU ny `%tr id|tA< Òim|tr< tU\ jo e%Ty krn aAeaM
hYN `h kr=Ó
ij`Ndy prmyS¬r dI sONh idÈdA hM aty hukm idÈdA hM sA^ d|s< kI prmyS¬r dA pu|tr msIh tU\ hYN?Ó
`doN hI aAdmI aA gX `nHM ny iwsU ^ fi/aA aty igrFtAr kr ilaA=
aAK rhy hn?Ó
51
64
iwsU ny jvAb id|tA< ÒhM mYN hI hM= pr mYN t¬hA^
jdoN eÈJ vApiraA tM iwsU dy
d|sdA hM< Biv|K iv|c< t¬sIN mnu|K dy pu|tr ^ prmyS¬r
cyilaM iv|co e|k ny aAp,I tlvAr k|>I aty srdAr
dy s|jy bYiQaM< aty svrgM dy b|dlM coN aA`NidaM
jAjk dy syvk ty clAE aty `s dA k\n v|> id|tA=
vyKoNgy=Ó
m|tI 26:65-27:14 65
1014
jdoN srdAr jAjk ny eh s¬i,aA `h b/y kroD
whUdA ny aAtm h%itaA kItI
iv|c aAeaA= tM `s ny aAp,y k|p/y pA/y aty aAiKaA<
(rsUlM dy krt|b 1:18–19)
3
Òes mnu|K ny `h g|lM aAKIaM hn jo prmyS¬r dy
whUdA ny vyiKaA ik `nHM ny iwsU ^ mArn dA FYslA
iùKlAF hn< es lE sA^ koE hor gvAhI nhIN lo/INdI=
kr ilaA hY= eh whUdA hI sI ijs ny iwsU ^ duSm,M
t¬sIN sB ny es ^ prmyS¬r dy iKlAf bolidaM s¬i,aM
dy h|T F/A id|tA sI= jdoN `s ny eh sB vAprdA
hY=
vyiKaA< `h pCtAeaA< aty `sny `h 30 is|ky pRDAn
66
t¬hA.I kI slAh hY?Ó
whUdIaM ny `%tr id|tA< Òeh ksUrvAr hY< aty `s^ mr jA,A cAhIdA hY=Ó 67
4
jAjkM aty bzurg aAgUaM ^ vAips mo/ id|t=y whUdA ny `nHM ^ aAiKaA< ÒmYN pAp kItA hY jo e|k inrdoS
td lokM ny iwsU dy mUÈh ty T¬%ikaM aty `s^ m¬|ky
mAry= hornM lokM ny iwsU ^ T|p/ mAry=
68
jAn ^ mArn lE f/vA id|tA=Ó
`nHM ikhA<
ÒidKA ik tU\ e|k nbI hY= hy msIh< ag\m vAk kr ik
whUdI aAgUaA ny jvAb id|tA< ÒsA^ esdI koE prvAh nhIN eh tyrI sm%isaA hY< tU\ jA,=Ó 5
tY^ iksnyN mAiraA hY=Ó
tM whUdA ny `h cMdI dy is|ky mÈdr iv|c su|q id|ty
aty vAips m¬/ ky aAp,y aAp^ fAhA lA ilaA= 6
ptrs eh d|s,o .iraA ik `h iwsU ^ jA,dA (mrkus 14:66–72; lUkA 22:56–62; 69
wUhÈnA 18:15–18< 25–27)
pRDAn jAjkM ny `%To `h is|ky cuk | y aty ikhA< ÒenHM
pYisaM ^ mÈdr dy KzAny iv|c pA`,M wog nhIN ik`N ik eh DÈn iksy dI m¯t lE id|tA igaA sI=Ó 7
`s sAry smyN ptrs ivh/y iv|c bYQA irhA= e|k
tM `nHM e|k mtA pAs kItA ik es DÈn nAl e|k
nokrA,I ptrs kol aAE aty aAiKaA< ÒtU\ vI glIl
GuimaAr dA Kyt KrIidaA jAvy= eh Kyt `nHM lokM dy
dy iwsU nAl sI=Ó
k\m aAvygA jo wrUSlm iv|c aA`Ndy hoxy e|Ty mr jMdy
70
pr ptrs ny es dA sB a|gy enkAr kItA< aty
hn< eh Kyt `nHM lokM ^ dFnA`, dy k\m aAvygA=
aAiKaA< ÒmYN nhIN jA,dA t¬sIN iks bAry g|l kr rhy
esy kAr, a|j vI `h Kyt< lhU dA Kyt krky jAi,aA
ho=Ó
71
fyr ptrs `s ivh/y toN bAhr cilaA igaA=
fAqk kol e|k hor nokr ku/I ny `s^ vyiKaA aty `%Ty lokM ^ aAiKaA< Òeh vI iwsU nAsrI dy nAl sI=Ó
72
9
jMdA hY= tM ijh/A bcn iwrimwAh nbIN dI rAhIN ikhA igaA sI `h pUrA hoeaA ik< Ò`nHM ny tIh cMdI dy is|ky vAps lY lxy< jo e|k mnu|K dI jAn dA m¬|l QihrAeaA igaA sI= evyN hI
iFr< ptrs ny sONh KAky eh aAKidaM enkAr
kr id|tA< ÒmYN es aAdmI ^ nhIN jA,dA=Ó 73
8
kuJ dyr bAad< jo lok `%Ty K/Hy sn `h ptrs
kuJ whUdIaM ny `s dI jAn dI kImt lAE sI=
10
`nHM
ny `s Dn ^ GuimaAr dA Kyt KrId, lE vritaA ijvyN ik pRBU ny hukm id|tA sI=Ó*
kol aAX aty aAiKaA< Òtyry `%cAr, toN hI sA^ ptA hY ik tU\ `nHM iv|coN e|k hYN=Ó 74
t|d `h aAp,y aAp ^ srAp, l|gA aty `sny
rAjpAl iplAt¬s dy iwsU nAl pRSn
aAiKaA< ÒmYN prmySr ¬ dI sONh KMdA hM ik mYN es aAdmI ^ nhIN jA,dA=Ó ijvyN hI ptrs ny eh aAiKaA< ku|k/ ny bMg id|tI=
75
td ptrs ^ wAd aAeaA ik
iwsU ny `s^ kI aAiKaA sI: Òik ku|k/ dy bMg dyy, toN pihlM< t\U mY^ itÈn vArI jAn, toN enkAr kryNgA=Ó iFr ptrs bAhr igaA aty BubM mAr ky roeaA=
(mrkus 15:2–5; lUkA 23:3–5; 11
wUhÈnA 18:33–38)
iwsU rAjpAl dy sAmH,y K/HA sI< aty rAjpAl ny
`s^ eh pu%iCaA< ÒkI tU\ whUdIaM dA pAtSAh hYN?Ó iwsU ny ikhA< ÒhM< mYN hM=Ó 12
jdoN pRDAn jAjkM aty bzurg whUdI aAgUaM ny
`s ty doS lAxy< `s ny jvAb iv|c kuJ nhIN aAiKaA= iwsU rAjpAl iplAt¬s dy snmu|K (mrkus 15:1; lUkA 23:1–2; wUhÈnA 18:28–32)
27
aglI svyr prDAn jAjkM aty lokM dy bzurg aAgUaM ny iwsU ^ jAn toN mArn dA 2
13
td iplAt¬s ny `s^ ikhA< ÒkI tU\ nhIN s¬, irhA
jo elzAm eh tyry iùKlAF lA rhy hn?Ó 14
pr iwsU ny `s^ koE vI `%tr nhIN id|tA= aty
eh sB vyK ky rAjpAl b/A hYrAn hoeaA=
FYslA kItA= `nHM ny `s^ j\zIrM pA id|tIaM aty iplAt¬s dy hAvAly krn lE lY gX=
Ò`nHM ny ... id|tA sIÓ zkrwAh 11:12Ð13; iwrimwAh 32:6–9
1015 iplAt¬s dI iwsU ^ aAzAd krn dI koiSs nAkAmwAb (mrkus 15:6–15; lUkA 23:13–25; wUhÈnA 18:39–19:16) 15
m|tI 27:15-44
kIty=
28
ispAhIaM ny `s dy sAry kp/y lAh ky e|k
lAl cogA `s^ puvAeaA=
29
k\i.aM ^ gu\d ky `nHM ny
eh irvAj sI ik psAh dy it`hAr `%ty ijs^
e|k k\i.aM dA tAj b,AeaA aty `s dy isr ty pA
lok cAhu, rAjpAl kYd iv|coN `s kYdI ^ irhA krdA
id|tA= e|k soqI `s dy s|jy h|T iv|c F/vA id|tI= iFr
huÈdA sI=
ispAhI `s a|gy Juky aty `s^ msKrI kItI< Òhy
16
`s vkt br|bAs nA`N dA e|k bhut
KtrnAk aAdmI kYd iv|c sI=
17
sAry lok rAjpAl
whUdIaA dy pAtSAh< nmskArÚÓ
30
ispAhIaM ny iwsU
iplAt¬s dy Gr e|kQy hoxy tM `s ny lokM ^ ikhA<
`%ty T¬%ikaA aty ifr `s dy h|T iv|c f/AE hoE soqI
Òt¬sIN mYToN aAp,y vAsty iks ^ irhA krA`,A cAhuÈdy
^ Koh ky `s dy nAl ikÈnI vArI `s dy isr ty s|q
ho= br|bAs< jM iwsU ^ jo ik msIh khA`NdA hY?Ó
mArI=
18
ik`N ik `h jA,dA sI ik lokM ny `s^ ErKA
kAr, `s dy h|TIN f/vAeaA sI= 19
31
jd `h `s nAl msKrI kr hqy tM `nHM ny
`h lAl coZA `s toN lAh ky< `s dy kp/y `s^ puaAxy aty slIb `%ty c/HA`, lE `s^ lY gxy=
jdoN `h inr,y vAlI kursI ty bYQA hoeaA sI< tM
`s dI ptnI ny sunyhA ByijaA< Òes mnu|K ^ kuJ nA kr= eh aprADI nhIN hY aty a|j mYN es bAry supnA
iwsU dA slIb ty mAiraA jA,A
vyiKaA hY aty `s ny mY^ bhut prySAn kr id|tA hY=Ó 20
(mrkus 15:21–32; lUkA 23:26–43; wUhÈnA 19:17–27) 32
pr pRDAn jAjkM aty bzurg whUdI aAgUaM ny
jdoN ispAhI iwsU ^ Sihr toN bAhr lY jA rhy sn<
lokM ^ br|bAs ^ irhA krn dI byntI krn lE
`nHM ny kurysI dy Sm~n ^ vyiKaA< aty `s^ iwsU dI
mnvAeaA aty iwsU ^ mAry jA, lE=
slIb cu|k, lE mzbUr kItA=
21
iplAt¬s ny ikhA< ÒdohM iv|co t¬sIN mYToN iks ^
irhA krA`,A cAhuÈdy ho?Ó iplAt¬s ny ikhA< Òfyr mYN iwsU nAl kI krM ijh/A
ik msIh khA`NdA hY?Ó rAjpAl ny aAiKaA< Òik`N? `s ny kI aprAD
kItA hY=Ó
`%Ty<
esdA suaAd dyK, toN bAad< `s ny es^ pI, toN enkAr kr id|tA=
35
tM `nHM ny `s^ slIb ty
ny aAp,y ivckAr `s dy k|p/y v\. lX= `%Ty bYQy `s dI pihrydArI kr rhy sn=
36
37
ispAhI
`nHM ny
`s dy iKlAF doSM dI inSAn p|trI iwsU dy isr ty pA
pr sBnM ny hor `%cI .\. pAky ikhA< Ò`s^ slIb idP=Ó 24
34
dI jgHM ty phuc È y ijs dA arT hY ÒKoprI dI TMÓ
c/AeaA aty `s^ ik|lM QokIaM= prcIaM pAky `nHM
lokM ny `%tr id|tA< Ò`s^ slIb id`=Ó 23
`h glgTA nA`N
`nHM ny iwsU ^ ipt nAl imiSRt mY pI, ^ id|tI= pr
lokM ny ikhA< Òbr|bAs ^ C|. id`=Ó 22
33
id|tI= ijs ty iliKaA sI< Òeh whUdIaM dA pAtSAh iwsU hY=Ó
iplAt¬s ny mihsUs kItA ik `h lokM dA mn
38
iwsU dy aAsy pAsy hor do ji,aM ^ slIb
id|tI gE sI= e|k s|jy pAsy aty dUjA K|by pAsy=
39
aty
bdl, iv|c kAmwAb nhIN sI ho irhA< aty es dI
aA`, jA, vAly lok `s^ aMdy jMdy hoxy tAny mArn
jgHA< `h gu|sA kr rhy sn aty `h hor vI rOlA pA rhy
l|gy aty isr ihlA ky kih, l|gy<
sn= `s ny pA,I lYky lokM dy sAhm,y aAp,y h|T Doty
ik es mÈdr ^ >Ah ky itÈn idnM iv|c dobArA b,A
aty aAiKaA< ÒmYN es mnu|K dy lhU toN inrdoS hM= doS
skdA hYN< hu, aAp,y aAp ^ bcA? jy tU\ s|c iv|c
t¬hA.y isr hI l|gygA=Ó
prmyS¬r dA pu|tr hYN tM slIb toN `tr ky aAp,y aAp
25
sB lokM ny jvAb id|tA<
ÒasIN aty sA.y b|cy es dy lhU dy ijÈmyvAr hovMgy=Ó 26
40
ÒtU\ jo kihÈdA sI
^ bcA=Ó 41
t|d iplAt¬s ny br|bAs ^ C|. id|tA aty `s ny
es trHM pRDAn jAjkM< nym dy `pdySkM aty 42
ispAhIaM ^ hukm id|tA ik `h iwsU ^ koi/aM nAl
bzurg whUdI aAgUaM ny iwsU dA mzAk `.AeaA
`nHM
mArn= aty `s ny iwsU ^ ispAhIaM h|TIN slIb `%ty
aAiKaA< Ò`s ny hornM ^ bcAeaA< pr `h aAp,y-aAp
c/HA`, lE dy id|tA=
^ nhIN bcA s|kdA= lok `s^ esrAxyl dA pAtSAh bulA`Ndy hn= jykr `h pAtSAh hY tM `s^ slIb toN
iplAt¬s dy ispAhIaM v|loN iwsU ^ msKrIaM 27
(mrkus 15:16–20; wUhÈnA 19:2–3)
td iplAt¬s dy ispAhI iwsU ^ rAjpAl dy mihl
iv|c ilaAX aty `s dy duaAly sAry pihrydAr ek|Qy
hyQM `tr aAvy< aty asIN `s iv|c ivSvAs krMgy= 43
`s ny prmySr ¬ iv|c BrosA r%iKaA= jykr `h cAhud È A
hY tM hu, prmySr ¬ `s^ bcAvy= `s ny aAp hI aAiKaA sI< ÔmYN prmyS¬r dA pu|tr hM=ÕÓ
44
jo .AkU iwsU dy nAl
m|tI 27:45-28:4
1016 59
slIb ty c/HAxy gxy sn< `nHM ny vI iwsU ^ bye|ztI
aAp,y sYnkM ^ hukm id|tA=
wUsuF ny SrIr ilaA
vAly sbd aAKy=
aty `s^ nvyN mhIn kp/y iv|c lpyiqaA=
60
wUsuF ny
iwsU dy SrIr ^ `sdI nvIN kbr iv|c r%iKaA ijh/I iwsU dI m¯t
`s ny c|qAn iv|c trASI hoE sI= ifr `s ny kbr dA
(mrkus 15:33–41; lUkA 23:44–49; wUhÈnA 19:28–30) 45
pRvS y duaAr v|.y p|Tr nAl >k id|tA aty cilaA igaA=
dupihr vyly< hnyry ny sAry dyS ^ >k ilaA= jo ik
tkrIbn itÈn G\qy irhA=
46
tkrIbn itÈn vjy iwsU ny
61
mirwm mgdIlInI aty mirwm nA`N dI dUjI a¯rt
`%Ty hI kbr dy sAmH,y bYQIaM rhIaM=
`%cI aAvAz iv| c pu k AiraA< Òxy l I-xy l I lmA sbktAnI?Ó es dA mtlb sI< Òhy myry prmyS¬r< hy
62
myry prmyS¬r< tU\ mY^ ik`N C|. id|tA hY?Ó* 47
kuJ lok jo `%Ty K/Hy sn `nHM ny eh s¬i,aA aty
lokM ikhA< Òeh XlIwAh ^ aAvAz mArdA hY=Ó 48
t¬r\t hI< `nHM iv|co e|k b\dA B|j ky igaA aty
iwsU dI kbr dI rAKI `h idn< itaArI dA idn* khA`NdA sI= agly
idn pRDAn jAjk< aty FrIsI e|kQy hoky iplAt¬s kol aAxy aty boly<
63
ÒmhArAj< sA^ wAd hY ik jdoN `h
jI`NdA sI `s dgAbAz ny aAiKaA sI< ÔitÈn idnM 64
e|k spÈj lY aAeaA= aty `s^ isrky iv|c iB`NeaA
bAad< mYN m¯t toN jIa `QMgA=Õ
aty spÈj ^ soqI ty b\inHaA aty `s iv|coN pI, lE
ik itÈn idn t|k kbr dI iDaAn nAl pihrydArI kItI
iwsU ^ id|tA=
pr dUjy lokM ny aAiKaA< ÒeÈtzAr
jAvy= nhIN tM< `s dy cyly aAky `s dA SrIr lY jA
krIX aty vyKIX ik kI XlIwAh `s^ bcA`, aA`NdA
skdy hn< aty iFr lokM ^ d|s,gy ik `h m¯t toN `%Q
hY?Ó
ipaA hY= eh aKIrlA pAKÈ. pihly nAloN vI BY/A
49
50
iFr iwsU e|k vAr bhut `%cI aAvAz nAl cIkIaA
hovygA=Ó 65
aty pRA, hI, ho igaA= 51
jdoN iwsU mr igaA< tM mÈdr dA p/dA `pr toN
es lE hukm id`
iplAt¬s ny aAiKaA< Òt¬sIN kuJ ispAhI lY lvo aty
ijÈnI c\gI trHM t¬sIN jA,dy ho `s dI kbr dI rAKI 66
hyQM t|k do quki/aM iv|c pAq igaA= DrtI k\b gE
kro=Ó
aty c|qAnM it/k gEaM sn=
kbrM KulH gEaM<
lE `s dI rAKI kItI= `nHM ny kbr dI rAKI lE
aty bhut sAry prmyS¬r dy lok< jo mr cu|ky sn m¯t toN
kbr vAly p|Tr `%ty mohr lAky kuJ ispAhIaM ^ `%Ty
`Br aAxy=
ibQA ky kbr dI rAKI krvAE=
53
52
`h kbrM toN bAhr aA gX< iwsU dy
td `h sAry kbr vl gxy aty corM toN bcA`,
pUrn `%TAn toN bAad< `h piv|tr Sihr wrUSlm iv|c gX aty `h bhut sAry lokM ^ idKAE id|ty= 54
iwsU dA punr `%TAn
sUbydAr aty `nHM ispAhIaM ny< ijnHM ny iwsU dI
(mrkus 16:1–8; lUkA 24:1–12; wUhÈnA 20:1–10)
vyKIaM tM `h bhut GbrAxy aty ikhA< Ò`h s|c m¬|c
28
prmyS¬r dA pu|tr sI=Ó
hI svyry< mirwm mgdIlInI aty dUjI mirwm kbr
pihrydArI kItI sI< eh BUcAl aty eh sB GqnvM
55
jdoN sbt dA idn* bIt igaA tM `stoN aglA idn hfty dA pihlA idn sI= bhut 2
bhut sArIaM a¯rtM vI `%Ty sn= `h To/I dUr toN
^ vyK, lE gEaM= `s vkt `%Ty b/A zor dA
vyK rhIaM sn= `h glIl toN `s dI syvA krn lE
BUcAl aAeaA= aAkAS toN e|k pRBU dA dUt aAeaA=
aAEaM sn=
pRBU dy dUt ny `s kbr dy ny/y aAky `s dy `%proN `h
56
mirwm mgdlInI< wAkUb aty wosys
dI mAtA mirwm aty zbdI dy pu|trM dI mAtA=
v|.A p|Tr ry/H ky pAsy kItA aty `s p|Tr dy `%pr 3
aAp jA ky bYQ igaA= `s dUt dA rUp ibjlI vM{ iwsU ^ dFnA`,A
cmkdA sI aty `s dy k|p/y brf vrgy sfyd sn=
(mrkus 15:42–47; lUkA 23:50–56; wUhÈnA 19:38–42) 57 58
kbr dI pihrydArI krdy ispAhI dUt ^ vyKky bhuut
-
`s SAm< wUsuF nM dA e|k amIr aAdmI
iplAt¬s kol aAeaA= wUsuF arImTYaA toN sI< aty `h
4
.r gX= `h eÈnA .ry ik .r dy mAry k\b, l|gy aty byhoS ho gxy=
vI iwsU dA cylA sI= `s ny iplAt¬s toN iwsU dA SrIr mÈigaA= iplAt¬s ny iwsU dI loT `s^ dy dy, lE
itaArI dA idn SukrvAr sbt dy idn toN e|k idn pihlM= sbt dA idn whUdI hFty dA s|tvM idn jo ik whUdIaM
Òhy myry ... id|tA hYÓ zbUr 22:1
lE ivSyyS DArimk idn huÈdA hY=
1017 5
dUt ny `nHM a¯rtM ^ ikhA< Òt¬sIN< nA .ro< mYN jA,dA
m|tI 28:5-20
aty e|k iv`Nt b,AE= `nHM ny ispAhIaM ^ bhut 13
hM ik t¬sIN `s iwsU ^ l|B rhIaM ho ijs ^ slIb
sArA Dn id|tA=
id|tI gE sI= pr iwsU e|Ty nhIN hY< ik`N ik< ijvyN
Òt¬sIN lokM ^ aAK,A: rAt dy vkt jdoN asIN sON rhy
`s ny ikhA sI< `h m¯t toN `BAiraA igaA hY= aAP
sM< iwsU dy cyly aAX aty `s dA SrIr corI krky lY
aty vyKo ijs TM ty `s dA SrIr r%iKaA igaA sI=
gX=
6
7
aty jldI jA ky `s dy cyilaM ^ aAKo< Ô`h m¬ridaM
14
`nHM ny `nHM ^ ihdAet id|tI<
jykr rAjpAl es g|l bAry jA, jAvygA tM
asIN `s^ inSicÈt kr dyvMgy aty t¬hA^ m¬sIbt toN 15
iv|coN jI `%iQaA hY aty `h glIlI v|l jA irhA hY=
dUr r|KMgy=Ó
tM ispAhIaM ny pYsy lY lX aty `nHM ^
`h t¬hA.yy phuÈc, toN pihlM `%Ty mOjUd hovygA aty
id|tIaM hoEaM ihdAetM anusAr hI kItA= eh g|l
`%Ty t¬sIN `s^ vyKoNgIaM=Ó mYN t¬hA^ ehI d|s, lE
a|j vI aAmtOr ty whUdIaM iv|c FYlI hoE hY=
aAeaA sI=ÕÓ 8
`h a¯rtM CytI hI kbr toN ivdA ho gEaM= BAvyN
`h .rIaM hoEaM sn pr `h KuS vI b/IaM hoEaM=
iwsU dA aAp,y cyilaM nAl g|l krnA
`h `s dy cyilaM ^ eh Kbr d|s, lE gEaM=
(mrkus 16:14–18; lUkA 24:36–49; wUhÈnA 20:19–23;
9
jdoN `h cyilaM ^ K ù br dy, vAsty n|sIaM jA rhIaM
sn< acAnk `%Ty iwsU `nHM sAmH,y Klo igaA aty `nHM
16
rsUlM dy krt|b 1:6–8)
ifr igaArM cyly glIlI ^ ivdA ho gX aty `s
^ aAiKaA< ÒSuBkAmnvMÚÓ `h `s kol gEaM aty
phA/I ty aA gX ij|Ty iwsU ny `nHM ^ jA, vAsty
`s dy crn F/ lX aty `s dI `pAsnA kItI=
ihdAet id|tI sI=
10
tM
17
jdoN `nHM ny `s^ vyiKaA< `h
iwsU ny `nHM ^ ikhA< Ò.ro nA< jAP aty myry BrAvM ^
`s a|gy Juk gX aty `s dI `pAsnA kItI= pr
aAKo ik glIlI v|l jA,= `h mY^ `%Ty vyK,gy=Ó
kEaM ^ S|k sI=
18
iFr iwsU `nHM kol aAeaA aty
aAiKaA< Òsvrg aty DrtI dy sAry aiDkAr mY^ id|ty 11
whUdI aAgUaM ^ ùKbr `h a¯rtM `s dy cyilaM ^ eh K ù br dy, clIaM
gX hn=
19
es lE jAP aty sArIaM kOmM iv|c cyly
b,AP aty `nHM ^ iptA< pu|tr aty piv|tr aAtmA dy 20
gEaM= `sy vkt kuJ ispAhI jo kbr dI rAKI kr
nAm iv|c bpitsmA id`=
rhy sn< Sihr v|l gxy= `h prDAn jAjkM kol
`h `nHM sArIaM g|lM dI pAlnA krn ijnHM dA mYN
gX aty jo kuJ vApiraA sI sB kuJ `nHM ^ d%isaA=
t¬hA^ hukm id|tA hY= inSict hI< dunIaM dy aÈt tIkr
12
fyr pRDAn jAjk aty bzurg whUdI aAgU ek|Qy hoX
mYN hmySA t¬hA.y nAl hM=Ó
`nHM ^ eh vI isKAvo ik
License Agreement for Bible Texts World Bible Translation Center Last Updated: September 21, 2006 Copyright © 2006 by World Bible Translation Center All rights reserved. These Scriptures: • Are copyrighted by World Bible Translation Center. • Are not public domain. • May not be altered or modified in any form. • May not be sold or offered for sale in any form. • May not be used for commercial purposes (including, but not limited to, use in advertising or Web banners used for the purpose of selling online add space). • May be distributed without modification in electronic form for non-commercial use. However, they may not be hosted on any kind of server (including a Web or ftp server) without written permission. A copy of this license (without modification) must also be included. • May be quoted for any purpose, up to 1,000 verses, without written permission. However, the extent of quotation must not comprise a complete book nor should it amount to more than 50% of the work in which it is quoted. A copyright notice must appear on the title or copyright page using this pattern: “Taken from the HOLY BIBLE: EASY-TO-READ VERSION™ © 2006 by World Bible Translation Center, Inc. and used by permission.” If the text quoted is from one of WBTC’s non-English versions, the printed title of the actual text quoted will be substituted for “HOLY BIBLE: EASY-TO-READ VERSION™.” The copyright notice must appear in English or be translated into another language. When quotations from WBTC’s text are used in non-saleable media, such as church bulletins, orders of service, posters, transparencies or similar media, a complete copyright notice is not required, but the initials of the version (such as “ERV” for the Easy-to-Read Version™ in English) must appear at the end of each quotation. Any use of these Scriptures other than those listed above is prohibited. For additional rights and permission for usage, such as the use of WBTC’s text on a Web site, or for clarification of any of the above, please contact World Bible Translation Center in writing or by email at
[email protected]. World Bible Translation Center P.O. Box 820648 Fort Worth, Texas 76182, USA Telephone: 1-817-595-1664 Toll-Free in US: 1-888-54-BIBLE E-mail:
[email protected] WBTC’s web site – World Bible Translation Center’s web site: http://www.wbtc.org Order online – To order a copy of our texts online, go to: http://www.wbtc.org Current license agreement – This license is subject to change without notice. The current license can be found at: http://www.wbtc.org/downloads/biblelicense.htm Trouble viewing this file – If the text in this document does not display correctly, use Adobe Acrobat Reader 5.0 or higher. Download Adobe Acrobat Reader from: http://www.adobe.com/products/acrobat/readstep2.html Viewing Chinese or Korean PDFs – To view the Chinese or Korean PDFs, it may be necessary to download the Chinese Simplified or Korean font pack from Adobe. Download the font packs from: http://www.adobe.com/products/acrobat/acrrasianfontpack.html